“ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ Το πλοίο - οι θησαυροί - ο Μηχανισμός” (φωτο+ video) - altpress ΦΘΙΩΤΙΔΑ

Η νέα περιοδική έκθεση που διοργανώνεται από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο τον Απρίλιο του 2012 και θα έχει διάρκεια ενός έτους (6 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2012 – 28 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2013), αφορά στην πρώτη παρουσίαση του συνόλου των αρχαιοτήτων, οι οποίες ανελκύσθηκαν κατά τα έτη 1900-1901 και 1976 από το περίφημο Ναυάγιο των Αντικυθήρων, νοτίως της Πελοποννήσου. Η μερική ανέλκυση του ναυαγίου συνιστά την πρώτη μεγάλης έκτασης ενάλια έρευνα παγκοσμίως. Κατά την πρώτη φάση (1900-1901) η επιχείρηση αναλήφθηκε από Σύμιους σπογγαλιείς με τη συνδρομή πλοίων του Βασιλικού Ναυτικού. Η δεύτερη φάση (1976) πραγματοποιήθηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία με τη βοήθεια του ωκεανογραφικού πλοίου του J.Y. Cousteau “Καλυψώ”.

Το ναυάγιο χρονολογείται στο 60-50 π.Χ. περίπου, ενώ το φορτίο του χρονολογείται από τον 4ο έως και τον 1ο αιώνα π.Χ. Η μελέτη του φορτίου θα προσθέσει μια σημαντική μαρτυρία για το θαλάσσιο εμπόριο και τη διακίνηση έργων ελληνικής τέχνης στο τέλος της ελληνιστικής εποχής και της δημοκρατικής περιόδου της Ρώμης.

Ενότητες:
Αν θα θέλαμε να ορίσουμε επιγραμματικά το Ναυάγιο των Αντικυθήρων, ώστε να συμπεριληφθούν όλες οι ιδιαιτερότητες και η σημασία του, θα το χαρακτηρίζαμε ως ‘ένα κέλυφος διεπιστημονικής έρευνας διαχρονικά’: Τα ευρήματά του δεν αποτελούν, όπως θα ήταν αναμενόμενο, ένα κλειστό σύνολο, αφού το φορτίο του χρονολογείται από τον 4ο έως και τον 1ο αι.. π.Χ. Το φορτίο αυτό υποδεικνύει την πρώτη εμπορία έργων τέχνης του δυτικού κόσμου, με φορτηγό πλοίο χωρητικότητας 300 περίπου τόνων. Η ανέλκυσή του σηματοδοτεί την αυγή των ενάλιων ερευνών παγκοσμίως. Ο μηχανισμός εκπλήσσει διαρκώς τους ειδικούς που τον μελετούν.

Τα 378 εκθέματα της έκθεσης, λόγω των παραπάνω ιδιαιτεροτήτων, εντάχθηκαν σε τέσσερις ενότητες, μέσα από τις οποίες τίθενται ή /και απαντώνται ερωτήματα:

1η ενότητα: Το ιστορικό της ανέλκυσης – H Αυγή της ενάλιας αρχαιολογίας
Στην εισαγωγική αυτή ενότητα παρουσιάζονται το χρονικό των επιχειρήσεων της ανέλκυσης και των πρώτων συντηρήσεων των πολύτιμων αρχαιοτήτων καθώς και σχετικά κρατικά έγγραφα και δημοσιεύματα του τύπου της εποχής.

2η ενότητα: The ship, its capacity and its crew
Παρουσιάζονται σπαράγματα από το κύτος του πλοίου με τη μολύβδινη επένδυση στο εξωτερικό του και άλλα εξαρτήματα από τον εξοπλισμό του (σύστημα παροχέτευσης νερού από το κύτος, μετρητές- ανιχνευτές βυθού κλπ.). Από τα σωζόμενα λείψανα –αλλά και το φορτίο του- προκύπτει, ότι το πλοίο ήταν φορτηγό (αρχ. ὀλκάς, λατ. navis oneraria), εκτιμώμενης χωρητικότητας 300 τόνων. Εκτίθενται επίσης αντικείμενα που ήταν στην υπηρεσία του πληρώματος και των επιβατών του (π.χ. αγγεία, λυχνάρια, παιχνίδια), τα οποία ανακαλούν την καθημερινότητα και τις συνήθειές των ανθρώπων του πλοίου.

3η ενότητα: The ship’s voyage and her cargo
Τι είδους προϊόντα μετέφερε η ολκάδα, από πού ξεκίνησε, πού έγινε η φόρτωση και ποιος ήταν ο προορισμός της;
Τα χάλκινα και μαρμάρινα αγάλματα, τα γυάλινα αγγεία και τα χάλκινα σκεύη καθώς και τα χρυσά κοσμήματα που εκτίθενται στην ενότητα αυτή, είναι αντιπροσωπευτικά των έργων που ανασύρθηκαν από το ναυάγιο και αποτελούν ένα μέρος μόνο του φορτίου του. Το υπόλοιπο φορτίο καταποντίστηκε μαζί με το πλοίο σε πολύ μεγάλο βάθος. Τα έργα αυτά μαρτυρούν τις αισθητικές προτιμήσεις των παραγγελιοδοτών ή υποψήφιων αγοραστών, αλλά πρωτίστως αντικατοπτρίζουν το νέο ιστορικό φαινόμενο της εμπορίας έργων τέχνης, της πρώτης στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού.
Η μελέτη του φορτίου θα συνεισφέρει σημαντικά στην έρευνα για το θαλάσσιο εμπόριο και τη διακίνηση έργων ελληνικής τέχνης στο τέλος της ελληνιστικής εποχής και της δημοκρατικής περιόδου της Ρώμης, υπό το φως των εμπορικών δραστηριοτήτων και των αισθητικών επιλογών της ανερχόμενης ρωμαϊκής αριστοκρατίας.

4η ενότητα: The Mechanism
Το 1/3 της έκθεσης αφιερώνεται σε αυτήν την εκπληκτική, μοναδική και παγκοσμίου ενδιαφέροντος συσκευή μαθηματικής και αστρονομικής επιστήμης. Πρόκειται για ένα αστρονομικό υπολογιστικό μηχάνημα (computer), ένα αστρονομικό δηλαδή ημερολόγιο, που προσδιόριζε το χρόνο με βάση τις κινήσεις του ήλιου, της σελήνης και τις μεταξύ τους σχέσεις, δηλαδή τις εκλείψεις και τις κινήσεις άλλων γνωστών για την εποχή πλανητών, όπως έγραψε ο Price, μελετητής των θραυσμάτων στα 1980.
Θα εκτεθούν όλα τα σωζόμενα θραύσματα, 82 στον αριθμό, συμπεριλαμβανομένων των τριών γνωστών και μεγαλύτερων τμημάτων του, ήδη εκτεθειμένων στη μόνιμη έκθεση.
Η ιστορία της ταύτισης και τα έως τώρα συμπεράσματα της διεπιστημονικής μελέτης του, σχέδια, ραδιογραφίες, τομογραφίες, ψηφιοποιημένες προσομοιώσεις και αντίγραφα των κατά καιρούς προτεινόμενων ανακατασκευών του, αποτελούν το εποπτικό υλικό για τους επισκέπτες. Στο τέλος της ενότητας θα προβάλλεται ολιγόλεπτη 3D ταινία, παραγωγής του Ph. Nicolet. Επίσης, στο αμφιθέατρο του Μουσείου θα προβάλλεται σε καθορισμένες ήμέρες και ώρες το ντοκιμαντέρ για το ναυάγιο και το μηχανισμό, παραγωγής Images First Ltd., σε συνεργασία με την ΕΡΤ και την Arte.