«Η ζωή μας εμφανίζεται σαν μια αδιάκοπη αλληλουχία εικόνων, που προσδιορίζουν τις αποκαλύψεις του πνεύματός μας, τις νοητικές αντιλήψεις, τις προσδοκίες μας και ακόμα τις ψυχικές μας αναπνοές. Μέσα σε αυτές βρίσκουμε το γεγονός της υπάρξεως, σαφές και κατηγορηματικό».
Αλέκου Κοντόπουλου, Η σημασία της ποιητικής εικόνας, 1964.
Οι Εικόνες του Θανάση Ανδρούτσου φιλοξενούνται στη Δημοτική Πινακοθήκη Λαμίας αποκαλύπτοντας τον δικό του ποιητικό κόσμο. Έργα μεγάλων διαστάσεων με τεχνικές που έλκουν την καταγωγή τους από τις μεγάλες πρωτοπορίες του 20ού αιώνα. Στην ενότητα με θέματα, όπως οι ιπποδρομίες η οι αθλήτριες έτοιμες να αγωνιστούν στον στίβο, η βάση είναι συχνά ένα φωτογραφικό στιγμιότυπο που με τις τεχνικές επεξεργασίας μετατρέπεται σε υποκειμενικό –προσωπικό βίωμα. Από μια τέτοια κούρσα ταχύτητας, ο καλλιτέχνης επιλέγει μια στιγμή, για να την ακινητοποιήσει και να την επεξεργαστεί. Η στιγμή περιέχει όλη την ένταση αποτυπωμένη στην έκφραση του πρόσωπου, την ένταση των μυών, τη στάση του σώματος.
Με την τεχνική του κολλάζ, τα βαψίματα, την αναγλυφικότητα που αποκτά το χαρτί καθώς επικολλάται στη λινάτσα και τσαλακώνεται, η φωτογραφία εντάσσεται ως οργανικό μέρος στην εικαστική πραγματικότητα. Συχνά το θέμα ατονεί και το αποτέλεσμα παραπέμπει σε μορφές- σκιές, όταν η ένταση αναιρείται από τον ίδιο τον εικαστικό τρόπο απόδοσης. Το απολύτως υλικό- οι διάφορες ματιέρες-, οδηγούν στο απολύτως άϋλο.
Η ενθύμηση σταδιακά εξασθενεί και απομένει μια εντύπωση, σαν ιδεόγραμμα καταγεγραμμένο στη μνήμη, με αχνό μελάνι. Το σώμα μετατρέπεται σε σκιά του εαυτού του, η σωματική ευρωστία και δύναμη, κάθε μυική σύσπαση, αποτυπώνονται όπως τα απολιθώματα στην επιφάνεια των πετρωμάτων.
Ο πίνακας γίνεται το πρόσχημα για την καταγραφή και την επεξεργασία βιωμάτων καταγεγραμμένων από τη μνήμη. Εμπειρίες που εξασθενούν στο πέρασμα του χρόνου και μεταπλάθονται περισσότερο σε μια αίσθηση πραγμάτων, που οδηγεί από το συγκεκριμένο στο αφηρημένο. Η «αίσθηση» είναι αφηρημένο, μη λεκτικό και περιγραφικό στοιχείο. Οι τεχνικές αναπαράστασης του Θανάση Ανδρούτσου, αναζητούν και αποτυπώνουν αυτήν την αίσθηση. Είναι σαν αισθήσεις και εμπειρίες που πέρασαν από το συνειδητό στο υποσυνείδητο και εκεί χωνεύτηκαν, αφομοιώθηκαν. Η Μνήμη λειτουργεί με τον δικό της επιλεκτικό τρόπο. Υπάρχει η αισθητηριακή καταγραφή του αντικειμένου. Όταν αυτό χάνεται από το πεδίο των αισθήσεων, το υποκείμενο μπορεί να ανακαλέσει μόνο μερικά από τα χαρακτηριστικά του, ίσως και σταδιακά να το απωλέσει ολοκληρωτικά.
Η γυναικεία μορφή τον έχει απασχολήσει και σε παλαιότερα έργα του, επανέρχεται τώρα με νέες διατυπώσεις. Γυναικείες φιγούρες ποζάρουν πάνω σε λινάτσες που σώζουν τα γράμματα από τα εμπορεύματα που κάποτε μετέφεραν. Πάλι ένα στοιχείο κίνησης ακινητοποιείται στον χώρο του πίνακα. Οι μορφές, κάποτε ακρωτηριασμένες, σαν αρχαία αγάλματα ή σαν τις απρόσωπες κούκλες του Ντε Κίρικο, κινούνται νωχελικά, σαν μόλις να αφυπνίζονται.
Σε μια άλλη ενότητα έργων απεικονίζονται τοπία, καμωμένα με την τεχνική του κολλάζ, χωρίς να χρησιμοποιούνται καθόλου, χρώμα και πινέλα. Πάνω στη βάση από λινάτσα επικολλώνται χρωματιστά χαρτιά, σα ρυζόχαρτα, σταθεροποιούνται με κόλλες, ενώ καθώς η υγρή κόλλα στάζει πάνω στην επιφάνεια, τσαλακώνει το χαρτί, δημιουργώντας μια επιφάνεια που πάλλεται με ζωηράδα. Τα διαφορετικά χρώματα στα χαρτιά, επιτυγχάνουν την παραγωγή των βασικών και συμπληρωματικών χρωμάτων, αλλά και τους ενδιάμεσους χρωματικούς τόνους, καθώς το ένα επικολλάται πάνω στο άλλο. Δημιουργούν έναν ιδιότυπο ζωγραφικό χώρο, μια ψευδαίσθηση βάθους και μια διαφάνεια που θυμίζει ακουαρέλα.
Σε αυτά τα «παλίμψηστα», με κάθε νέα επίστρωση να επικολλάται σε μέρος της υποκείμενης, προκύπτει μια πολύ ενδιαφέρουσα οπτική εμπειρία. Η όλη κατασκευή γίνεται χωρίς περισσή φροντίδα, αλλά με ελεύθερες κινήσεις πάνω στο έργο, που μας θυμίζει τον Πόλοκ, όταν δημιουργούσε τα περίφημα έργα του. Η χειρονομιακότητα κάνει το τυχαίο «σύμμαχο» και συνδημιουργό, σε μια πράξη παράδοσης σε δυνάμεις που ο καλλιτέχνης δεν μπορεί και δεν επιθυμεί να εξουσιάσει. Βιώνει μια καθαυτό εμπειρία δημιουργίας, σε μια arte povera, με φτηνά υλικά και αναλώσιμα, τα «σκουπίδια» του καταναλωτικού πολιτισμού μέσα στον οποίο ζει ο σημερινός άνθρωπος, όπως τα ψάρια στο νερό, χωρίς να συνειδητοποιεί τις αλλοιώσεις που επιφέρει στην αισθητική και το ήθος του.
Τα έργα-πίξελ εγκαινιάζουν έναν νέο τρόπο όρασης στην εικαστική δημιουργία του Θανάση Ανδρούτσου και είναι καινούργια τεχνική που εκφράζει τη σταδιακή αποκαθήλωση του εικονιστικού, εισάγοντας το έργο του σε μεγαλύτερη αφαίρεση της φόρμας, σε πιο αφηρημένες συνθέσεις. Ο Νίκος Κεσσανλής έλεγε πως «η μηχανική είναι η μόνη πραγματική επανάσταση στην τέχνη, μετά τον ερχομό της αφηρημένης τέχνης». Η αφαίρεση, είναι η εξέλιξη κάθε ειλικρινούς πνευματικής προσπάθειας στη σύλληψη της ουσίας των πραγμάτων, πέρα από τα επιφαινόμενα.
Ο Θανάσης Ανδρούτσος υπηρετεί την Τέχνη, με συνέπεια και συνέχεια περισσότερο από 40 χρόνια. Ταυτόχρονα, είναι ένας ακτιβιστής της τέχνης. Με την τέχνη επικοινωνεί μηνύματα, δίνει διέξοδο και μαθαίνει τη χαρά της δημιουργίας σε ανθρώπους με διάφορες δυσκολίες, όπως η δουλειά που κάνει τους τελευταίους μήνες στη θεραπευτική κοινότητα «Γλαύκος» και η οποία εκτίθεται επίσης στη Δημοτική Πινακοθήκη, δίνοντας την ψυχοθεραπευτική διάσταση της τέχνης. Οι τεχνικές του, ακριβώς επειδή δεν υποτάσσουν σε δοσμένους κανόνες, αλλά αφήνουν ελεύθερο τον αυτοσχεδιασμό και την πηγαία έκφραση, κρίνονται ιδιαίτερα επωφελείς παιδαγωγικά και πρέπει να ενισχυθεί η διδασκαλία και η εφαρμογή τους στην εκπαίδευση.
Έφη Παπαευθυμίου
Ιστορικός Τέχνης- Έφορος Δημοτικής Πινακοθήκης Λαμίας
