Στη μνήμη του μεγάλου σκηνοθέτη και πρωτοπόρου του κινήματος της νουβέλ βαγκ Ζαν Λυκ Γκοντάρ που «τάραξε τα νερά» στην κινηματογραφική βιομηχανία και έφερε στα τέλη της δεκαετίας του 50 την επανάσταση στην 7η τέχνη.
Τι ήταν η νουβέλ βάγκ
Το 1959, εμφανίζεται μία νέα τάση στον κινηματογράφο, που έμεινε με τη γαλλική ονομασία νουβέλ βαγκ (nouvelle vague=νέο κύμα) και άσκησε σημαντική επίδραση στην 7η Τέχνη. Εισηγείται την ανανέωση του κινηματογράφου τόσο από την σκοπιά του περιεχομένου και της μορφής όσο και σε σχέση με τις συνθήκες και την διαδικασία της κινηματογραφικής παραγωγής. Κύρια χαρακτηριστικά του Νέου Κύματος ήταν η εναντίωση στην εμπορευματοποίηση του κινηματογράφου και η απελευθέρωση της κινηματογράφησης, από τα καθιερωμένα της πλαίσια.
Μεταπολεμικά ο θεωρητικός του κινηματογράφου Αντρέ Μπαζέν ίδρυσε στο Παρίσι το θρυλικό κινηματογραφικό περιοδικό «Cahiers du Cinema» γύρω από το οποίο δημιουργήθηκε μία ομάδα σκηνοθετών-δημιουργών, που έμεινε γνωστή ως ομάδα της νουβέλ βαγκ (Ζαν Λικ Γκοντάρ , Φρανσουά Τριφό , Λουί Μαλ , Κλοντ Σαμπρόλ, Ερίκ Ρομέρ , Ζακ Ριβέτ, Ρομπέρ Μπρεσόν). Αυτοί οι σκηνοθέτες μέσα από το περιοδικό εξαπολύουν δριμύτατες επιθέσεις στο γαλλικό κινηματογραφικό κατεστημένο και την αφηγηματική δομή των ταινιών ψάχνοντας τη νέα δομή του κινηματογράφου. Η μεγάλη καινοτομία της Nouvelle Vague έγκειται στη γλώσσα του κινηματογράφου και στη χρήση της καθώς ίδια η εικόνα βοηθάει στην επέκταση του νοήματος.
Η θεωρία του ανοιχτού κειμένου ως κειμένου που επιδέχεται πολλές ερμηνείες, επηρέασε τη σκέψη τους και τις ταινίες τους. Τα μέχρι τότε λογοτεχνικά στοιχεία και ο διδακτισμός στα σενάρια παύουν από την νουβέλ βαγκ και αρχίζει η πλήρης απελευθέρωση και στο σενάριο.
Χρησιμοποιούν πολλές ανατρεπτικές τεχνικές . Η μετάβαση από πλάνο σε πλάνο γίνεται με βίαια cuts. Εισάγουν διάχυτους φωτισμούς και καθαρά χρώματα κι έτσι δημιουργούν καθαρή εικόνα. Για να προσδώσουν μία μεγαλύτερη φυσικότητα στις ταινίες τους, γύριζαν τις ταινίες σε εξωτερικό χώρο και με πραγματικό φωτισμό. Επίσης, χρησιμοποιούν και αναπτύσσουν το βάθος πεδίου, επηρεασμένοι από τον Μπαζέν που πίστευε ότι είναι το βάθος του κόσμου όπου υπάρχει ένα μεταφυσικό στοιχείο. Σημαντική στην άρθρωση είναι και η χρήση πλάνων διαρκείας που ελαχιστοποιεί το μονταζ . Ο ρυθμός ταυτίζεται με τον εσωτερικό ρυθμό του πλάνου, απαιτεί τέλειο συντονισμό μεταξύ κάμερας και δράσης, οικονομία κινήσεων και πολλές πρόβες πριν από τη λήψη.
Η Τζιν Σίμπεργκ και ο Ζαν-Πολ Μπελμοντό, έγιναν πρότυπα της εποχής μέσα από την ταινία Με κομμένη την ανάσα (1960) του Ζαν Λικ Γκοντάρ.
Από τις πρώτες ταινίες του Νέου Κύματος ήταν η εξαιρετική Τα 400 χτυπήματα (1959) του Φρανσουά Τριφό. Πολλοί θεωρούν πρώτη ταινία του Νέου Κύματος, το «Pointe Court» της Ανιές Βαρντά και το «Και ο Θεός έπλασε τη γυναίκα» του Ροζέ Βαντίμ, δύο ταινίες του 1956 Άλλες σημαντικές ταινίες: Στο ζώδιο του Λέοντα (1962), Με κομμένη την ανάσα (1960), Αλφαβίλ (1965), Ο τρελός Πιερό (1965) και Made in USA (1966) του Γκοντάρ, Το τρίγωνο της αμαρτίας (1959) του Σαμπρόλ, Ο πορτοφολάς (1959) του Μπρεσόν, Το Παρίσι μάς ανήκει (1961) του Ριβέτ.
Ο Κινηματογράφος του Δημιουργού
Η ομάδα της νουβέλ βαγκ ουσιαστικά ιδρύει το cinema d’auteurs, ή κινηματογράφο των δημιουργών. Η Θεωρία του Auteur, η οποία υποστήριζε ότι ένας σκηνοθέτης πρέπει να έχει πλήρη έλεγχο σε μια ταινία, όπως ο συγγραφέας σε ένα βιβλίο. Ο όρος προκύπτει από το γεγονός ότι έγραφαν οι ίδιοι, κατά κανόνα, τα σενάρια των ταινιών τους κι έτσι δημιουργούσαν εκ του μηδενός, ή διασκεύαζαν μόνοι τους λογοτεχνικά κείμενα, και ασχολούνταν ο καθένας με ένα κεντρικό θέμα. Από την νουβέλ βαγκ και αρχίζει η πλήρης απελευθέρωση και στο σενάριο. Ο κάθε σκηνοθέτης της νουβέλ βαγκ έχει το δικό του προσωπικό στιλ.
Από την σκοπιά αυτού του ρεύματος σκέψης ο σκηνοθέτης που έχει πραγματοποιήσει σημαντικό καλλιτεχνικό έργο ορίζεται ως αποκλειστική πηγή παραγωγής νοήματος και αποκαλείται δημιουργός· η θέση του απέναντι στο κινηματογραφικό έργο εξομοιώνεται με εκείνη του συγγραφέα απέναντι στο λογοτεχνικό παρά τη συλλογική φύση του κινηματογράφου. Η θεωρία του Δημιουργού χαρακτηρίζεται από την μοντερνιστική τάση για αποσπασματικότητα και ασυνέχεια και φέρνει στο προσκήνιο όρους όπως σκηνοθεσία και στιλ που αποτελούν κλειδιά για την ανάδειξη των δημιουργών του κινηματογράφου. Στους τελευταίους συμπεριλαμβάνεται και σημαντικός αριθμός σκηνοθετών που δημιούργησαν τις ταινίες τους στα πλαίσια της κινηματογραφικής βιομηχανίας του Χόλιγουντ δημιουργώντας σκάνδαλο στα θέσφατα της καθιερωμένης κριτικής.
Νίκος Παρμενόπουλος
Βιβλιογραφία
-Κωνσταντοπούλου, Βάλλυ (2014), Η Γαλλική νουβέλ βαγκ , στην “Εισαγωγή στην Αισθητική του Κινηματογράφου”. Διαθέσιμο:
https://vallysdiary.blogspot.com/2014/08/film-aesthetics-29.html
–La Nouvelle Vague: Το κίνημα που έφερε την επανάσταση στην 7η τέχνη. ΄Άρθρο διαθέσιμο: https://www.catisart.gr/la-nouvelle-vague-to-kinima-poy-efere-tin-epanastasi-stin-7i-techni/
