Το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας απονέμεται κάθε χρόνο σε εν ζωή συγγραφέα για το σύνολο του έργου του ο οποίος σύμφωνα με τη διαθήκη του Άλφρεντ Νόμπελ, παρήγαγε το «εξαιρετικότερο έργο στην κατεύθυνση της προαγωγής ενός ιδεώδους».
Για πρώτη φορά στην ιστορία των βραβείων η Σουηδική Ακαδημία ανακοίνωσε διπλό Νόμπελ Λογοτεχνίας, τόσο για το 2018, που δεν είχε δοθεί λόγω των αποκαλύψεων για οικονομικά και σεξουαλικά σκάνδαλα στους κόλπους της Ακαδημίας, όσο και για το 2019.
Ποια είναι η Όλγκα Τοκάρτσουκ
Στο σκεπτικό της Σουηδικής Ακαδημίας για τη βράβευση της Πολωνής συγγραφέως αναφέρεται ότι επελέγη «για την αφηγηματική της φαντασία που με εγκυκλοπαιδικό πάθος αναπαριστά το να διασχίζεις σύνορα ως τρόπο ζωής».
Η Όλγκα Τοκάρτσουκ γεννήθηκε το 1962 στην πόλη Βρότσλαβ της Πολωνίας, όπου ζει ως σήμερα. Από το 1989, όταν δημοσίευσε την πρώτη της ποιητική συλλογή, παράλληλα με το κυρίως επάγγελμά της, της ψυχολόγου και ψυχοθεραπεύτριας, έχει αναδειχθεί σε μια από τις επιφανέστερες προσωπικότητες των σύγχρονων πολωνικών γραμμάτων.
Έχει γράψει μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων. Έργα της έχουν αποτελέσει τη βάση για θεατρικά κείμενα και κινηματογραφικά σενάρια. Έχει τιμηθεί τέσσερις φορές με την κορυφαία λογοτεχνική διάκριση της πατρίδας της, το Βραβείο Nike, και έχει λάβει πλήθος ευρωπαϊκών διακρίσεων. Η γραφή της συνδυάζει ιστορία και μυθοπλασία, αξιοποιεί αφηγηματικά στοιχεία της λαϊκής παράδοσης και αντανακλά την προσήλωσή της στον Καρλ Γιουνγκ.
Ως ακτιβίστρια των Πρασίνων και αντεθνικίστρια, έγινε στόχος ακραίων στοιχείων με αφορμή το πολυσέλιδο μυθιστόρημα της Τα βιβλία του Ιακώβ (2014). Το Αρχέγονο και άλλοι καιροί (πρωτότυπος τίλος: «Prawiek i inne czasy», αγγλικά: «Primeval and Other Times», 1996), ήταν το πρώτο βιβλίο της που μεταφράστηκε στα ελληνικά. H κυκλοφορία του μυθιστορήματός της «Bieguni» (2007) στη Μ. Βρετανία (με τίτλο «Flights», σε μτφρ. Jennifer Croft, εκδ. Fitzcarraldo), οδήγησε στη διάκρισή της με το βραβείο Man Booker International Prize, το 2018. Ήταν επίσης τόσο πέρυσι όσο και φέτος υποψήφια στα έγκυρα αμερικανικά βραβείο National Book Awards (καλύτερο μεταφρασμένο βιβλίο).
Στα ελληνικά κυκλοφόρησε το 2017 το μυθιστόρημα της Το Αρχέγονο και άλλοι καιροί (εκδ. Καστανιώτης) σε μετάφραση Αλεξάνδρας Ιωαννίδου.
Ποιος είναι ο Πέτερ Χάντκε
Στο σκεπτικό της Σουηδικής Ακαδημίας για τη βράβευση του Αυστριακού συγγραφέα αναφέρεται ότι επελέγη «για το επιδραστικό έργο του που με γλωσσική πρωτοτυπία έχει διερευνήσει τα περιφερειακά αλλά και τα ειδικά ζητήματα της ανθρώπινης εμπειρίας».
Ο Πέτερ Χάντκε γεννήθηκε το 1942 στην Καρινθία της Αυστρίας. Η μητέρα του ήταν σλοβενικής καταγωγής, ο πατέρας του Γερμανός στρατιώτης. Σπούδασε νομικά στο Γκρατς, αλλά διέκοψε τις σπουδές του το 1966, όταν δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο Σφήκες. Την ίδια χρονιά ανέβηκε στη Φρανκφούρτη σε σκηνοθεσία Κλάους Πάιμαν το θρυλικό θεατρικό του «Βρίζοντας το κοινό».
Ο Χάντκε δημοσίευσε έκτοτε δεκάδες μυθιστορήματα, νουβέλες και θεατρικά έργα και θεωρείται πια ένας από τους κλασικούς μοντέρνους του 20ού αιώνα. Μετέφρασε επίσης ξένους συγγραφείς στα γερμανικά, μεταξύ άλλων τραγωδίες του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη. Η φιλοδοξία του ήταν να δημιουργήσει μια σύγχρονη επική γραφή που θα απελευθερώνει την πραγματικότητα από τα τετριμμένα σχήματα πρόσληψης.
Τιμήθηκε με πολλά διεθνή βραβεία. Τάχθηκε κατά της διάλυσης της πρώην Γιουγκοσλαβίας και κυρίως κατά της αποκλειστικής ενοχοποίησης των Σέρβων για τον πόλεμο. Για το έργο του έχει λάβει τα βραβεία Μπύχνερ (1973) και Κάφκα (1979). Στο παρελθόν είχε προταθεί πολλές φορές για το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Από το 1985 ζει στη Σαβίλ, έξω από το Παρίσι
.
Το τελευταίο του βιβλίο που κυκλοφόρησε στα ελληνικά είναι η νουβέλα Η μεγάλη πτώση (εκδ. Εστία) σε μετάφραση Σπύρου Μοσκόβου.
Από τις εκδόσεις Gutenberg (επανα)κυκλοφόρησε το 2017 το πολυδιαβασμένο μυθιστόρημά του Η αγωνία του τερματοφύλακα πρίν από το πέναλτι σε μετάφραση Αλέξανδρου Ίσαρη. Ο ήρωάς του, ο Μπλοχ, ένας πρώην διάσημος τερματοφύλακας πηγαίνοντας ένα πρωί στη δουλειά του σε ένα εργοστάσιο συμπεραίνει πως έχει απολυθεί. Αρχίζει να περιπλανιέται στους δρόμους της Βιέννης όπου τα πάντα του προκαλούν δυσφορία. Πηγαίνει σινεμά, πιάνει κουβέντα με την ταμία· την ξανασυναντά αργότερα και καταλήγουν σε ξενοδοχείο. Την επόμενη, χωρίς προφανή λόγο, τη στραγγαλίζει. Φεύγει εσπευσμένα από την πόλη και καταλήγει σ΄ ένα μικρό χωριό του αυστριακού νότου απ’ όπου έχει εξαφανιστεί ένας μουγγός μαθητής.
Με κινηματογραφικό ρυθμό, με στοιχεία αστυνομικού μυθιστορήματος που κεντρίζουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη και αναφορές στον Κάφκα καταγράφει ψυχολογική πορεία του δράστη, τη διαταραγμένη σχέση του με την πραγματικότητα, το σχίσμα μεταξύ συνείδησης και πράξης.
Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1970, έγινε αμέσως μπεστ σέλερ, έκανε τον Χάντκε γνωστό σε όλο τον κόσμο και ώθησε τον Βιμ Βέντερς να γυρίσει την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία. Με την επιτυχία και της κινηματογραφικής μεταφοράς του άρχισε η μακροχρόνια συνεργασία του Χάντκε με τον Βέντερς που οδήγησε σε ταινίες όπως Λάθος κίνηση, Οι όμορφες μέρες στο Αρανχουέθ και Τα φτερά του έρωτα.
Ένα από πολλές απόψεις κλασικό έργο, όπως τονίζει ο Β. Γκ. Ζέμπαλντ, που προσφέρεται για πολλές αναγνώσεις, όπως επισημαίνει ο μεταφραστής του Αλ. Ίσαρης, καθώς θίγει μια ευρεία γκάμα θεμάτων και χαρίζει μια ιδιότυπη αναγνωστική απόλαυση.
