Στα τέλη του Μαρτίου (27/3/2013), είχα την τύχη να παραβρεθώ στην παρουσίαση της δουλειάς του Λαμιώτη φωτογράφου Άρη Πιπέλια, που πραγματοποιήθηκε μετά από πρόσκληση και παρότρυνση της φωτογραφικής Ομάδας Λαμίας.

 Πριν την παρουσίαση είχα την απορία: Πώς θα χωρέσουν σε μία παρουσίαση μιας ώρας, σαράντα χρόνια δουλειάς; Πάντα μου αρέσει όταν ένας φωτογράφος αναφέρεται στην εικαστική φωτογραφία που παράγει, ως «δουλειά». Μου δείχνει ότι βγαίνει να φωτογραφίσει έχοντας αυτό το δύσκολο στόχο. Να δει τον περίγυρό του με σοβαρότητα και τιμιότητα.

Να αποφασίσει ότι αυτό το κάδρο είναι αρκετά εικαστικό για να κάνει το κλικ. Ίσως γι’ αυτό είπε ότι μερικές φορές τον λούζει κρύος ιδρώτας. Φωτογραφίζει κτίρια, αρχαία χαλάσματα κι ανθρώπους.

 Καθώς περνούσε η ώρα και η δουλειά του Άρη φανερωνόταν, είχα μία αίσθηση. Στα κάδρα που πρωταγωνιστούν άνθρωποι, πιάνει – εκούσια ή ακούσια – μία στιγμή. Τη στιγμή που οι άνθρωποι είναι μαζί, αλλά δεν επικοινωνούν. Μοιάζουν να ζουν ο καθένας στο δικό του κόσμο. Στη σειρά με τις φωτογραφίες από τα βυρσοδεψεία της «Χάρμαινας», ο ενήλικος δουλεύει σοβαρά, ξεφυσάει, ιδρώνει ενώ ο πιτσιρικάς – γιος; – παίζει, γελάει, κρεμιέται ανάποδα από το σίδερο. Το ίδιο και με τους «Ορθόδοξους της Ρουμανίας». Καθώς οι πιστές εξομολογούνται σε μια παράξενα άδεια αίθουσα, στο βάθος ένα πιτσιρίκι γελάει. Ή μια γιαγιά κοιμάται με τα παιδιά γύρω της να παίζουν. Και στο «Πανηγύρι του Μεσολογγίου», σαν να υπάρχει πάντα ένας ταλαιπωρημένος τυμπανιστής ανάμεσα στους χαμογελαστούς με τα κλαρίνα και τα χάλκινα. Την ίδια σχέση ανακάλυψα και σε μία φωτογραφία της σειράς    «On the road». Και με εξέπληξε. Γιατί δεν ήταν δύο άνθρωποι. Ήταν δύο πλεούμενα. Μία βάρκα με ψαράδες που δουλεύουν, δίπλα σε ένα φουσκωτό στρώμα γεμάτο παιδιά που κάνουν βουτιές.

 Ο φωτογραφικός κύκλος στα βυρσοδεψεία της «Χάρμαινας», μοιάζει βγαλμένος από ταινία. Οι άνθρωποι χάνονται στους ατμούς της μηχανής και τα σκυλιά κοιμούνται δίπλα στα δέρματα. Τα ζωντανά δίπλα στα σφαγμένα. Η σκληρότητα χέρι-χέρι με την αθωότητα.

 Κι ενώ στη νεότητά του ο Άρης Πιπέλιας βλέπει / δείχνει μια σοβαρότητα, στη σειρά με τους «Ιαματικούς Τόπους», που έρχεται αργότερα, μοιάζει να έχει βρει και κάτι άλλο που εκτιμώ αφάνταστα στη φωτογραφία. Το χιούμορ. Μια κυρία που κρέμασε το καπελάκι της στο κλαρί του δέντρου που βρίσκεται μες στη λίμνη, μια παράξενη ομπρέλα, σκοινιά για να μη βουλιάζεις στη λάσπη, οι κυρίες που έχουν απαράμιλλο στυλ, τα σώματα… Ειδικά σ’ αυτή τη σειρά βρήκα και μια απέραντη τρυφερότητα. Τρυφερότητα για τα σώματα που τα έχει ταλαιπωρήσει ο χρόνος και ζητούν να ανακουφιστούν στα θερμά νερά και στις λάσπες. Μοναχικά σε μία γούρνα ή μαζικά σε μία πισίνα. Τρυφερότητα στις μακριές λευκές μπούκλες μιας ηλικιωμένης.

 Τον σεβασμό του Άρη Πιπέλια προς το θέμα του, τον ανακάλυψα και στη σειρά με τους «Ξένους μετανάστες στην Ελλάδα». Χωρίς κανένα σημάδι οίκτου. Χωρίς την ψυχρή ματιά του ρεπόρτερ. Μόνο με σεβασμό στις προσωπικότητες. Ξεχώρισα ειδικά ένα ζευγάρι. Ο άντρας καθιστός μπροστά από ένα παράθυρο. Αντί για τζάμι, πλαστικό. Πίσω από το πλαστικό αχνοφαίνεται μία φιγούρα. Είναι γυναίκα; Είναι άντρας; Τι βλέπεις; Φτιάξε τη δική σου ιστορία γι’ αυτά τα δύο πρόσωπα.

Η άλλη κατηγορία που είδα να δουλεύεται μέσα στα χρόνια είναι τα κτίρια. Δυο δουλειές   με την κυριολεκτική σημασία της λέξης. Δύο παραγγελίες που όπως είπε ο Άρης ήταν πολύ σημαντικές, με την έννοια ότι κλήθηκε ένας άνθρωπος της καλλιτεχνικής δημιουργίας, να εργαστεί και να αμειφθεί για το φωτογραφικό έργο του. Ένα «Σχολικό συγκρότημα», και τα «Νεοκλασικά της Λαμίας». Πώς αντιμετωπίζει κανείς τα μεγάλα κτίρια ενός σχολικού συγκροτήματος χωρίς να προδώσει το φωτογραφικό του ύφος; Πώς ζωντανεύει το τσιμέντο,          το γυαλί και το σίδερο; Και μάλιστα σε ασπρόμαυρο φιλμ; Ο Άρης χρησιμοποίησε τις σκιές και την προοπτική. Έντονο κοντράστ  και παιχνίδι με τα σχήματα. Σοβαρό και τρυφερό μαζί.

 Τα «Νεοκλασικά της Λαμίας», εκτός από την αρχειακή αξία τους έχουν και μια άλλη αξία στα δικά μου μάτια. Στα μάτια της δικής μου γενιάς. Δείχνουν τη φροντίδα του τεχνίτη στα σιδερένια κάγκελα, τα φορούσιακαι τα ακροκέραμα. Ο Άρης συνήθως ψάχνει τις φωτεινές μέρες με δυνατό ήλιο. Για να αναδείξει τις λεπτομέρειες των κτιρίων με δραματική φωτοσκίαση. Οι ανθρώπινες φιγούρες σε αυτή τη σειρά στερούνται προσωπικότητας. Γίνονται μέρος του ακίνητου τοπίου. Ιδιαίτερα ξεχώρισα μία φωτογραφία με τη σκιά – μόνο τη σκιά – μιας μπουγάδας. Οι άνθρωποι και η ζωή είναι εκεί αλλά δεν είναι οι πρωταγωνιστές.   Σε πρώτο πλάνο είναι τα κτίρια. Τα κτίρια μιας εποχής που πέρασε.

 Ο Άρης Πιπέλιας ασχολήθηκε και με την ιστορία. Τα αρχαία των «Δελφών», τις «Αρχαιότητες», τα πλημμυρισμένα σπίτια στο «Κάλιο» της λίμνης του Μόρνου και τα μνημεία της τριλογίας «Θερμοπύλες-Αλαμάνα-Γοργοπόταμος».

 Στις φωτογραφίες από τους «Δελφούς», είδα τα δέντρα να αγκαλιάζουν τις πέτρες. Είδα ένα αινιγματικό σκαλισμένο «φ». Είδα ένα βράχο σαν αρχαίο στοιχειό. Είδα την παρέμβαση του σύγχρονου ανθρώπου στα κάγκελα και τα συρματοπλέγματα. Είδα τη μούχλα στο ζευγάρι των αγαλμάτων. Γέλασα με το καλυμμένο για συντήρηση κτίριο και την καρτ ποστάλ σε πρώτο πλάνο.

 Γνώρισα το «Κάλιο», αυτό το χωριό που χάθηκε κάτω από τα νερά του Μόρνου. Που φανερώνεται καμιά φορά ανάλογα με τη στάθμη του νερού. Μία σουρεαλιστική κεραμοσκεπή που «επιπλέει». Αυτό κάνει ο φωτογράφος Άρης Πιπέλιας. Σε εκπλήσσει τόσο με την επιλογή των θεμάτων όσο και με την απεικόνισή τους.

 Όσοι ζούμε στην περιοχή της Φθιώτιδας, έχουμε δει και ξαναδεί αυτά τα μνημεία της σειράς «Θερμοπύλες-Αλαμάνα-Γοργοπόταμος». Πότε όμως σταθήκαμε εκεί; Πόσο χρόνο αφιερώσαμε; Πόσο μας άγγιξαν τα γεγονότα στα οποία δεν συμμετείχαμε; Μόνο τα διδαχτήκαμε χωρίς πάθος, χωρίς καμία κριτική σκέψη, ίσως και με μία δόση υπερβολής;

 Ο Άρης έκανε το κλικ. Κάτω από το τεράστιο μπρούτζινο άγαλμα του Λεωνίδα. Με φόντο τον ουρανό. Τον ίδιο ουρανό που είδε ο άνθρωπος Λεωνίδας. Κι ένας άλλος ήρωας. Ο Αθανάσιος Διάκος. Μία ευρηματική φωτογραφία. Η σκιά από τρία κάγκελα του μνημείου. Τρία σπαθιά στην καρδιά του Διάκου. Στο ίδιο μνημείο που περνάμε αδιάφορα κάθε μέρα.

 Πώς να χωρέσεις μια ζωή σε μία ώρα και πώς να χωρέσουν στις λέξεις τα συναισθήματα αυτής της ώρας; Τα συναισθήματα που δημιουργούν τα κάδρα, ακόμα κι αν δεν ξέρεις που τραβήχτηκαν. Περνούν από το αισθητικό φίλτρο του καθενός. Το δικό μου φίλτρο μου δείχνει κινηματογραφική ατμόσφαιρα. Αγάπη για τους ανθρώπους. Ψάξιμο για την ιστορία. Ομορφιά στα σχήματα. Εις βάθος ανάλυση.

 Με μια λέξη: τέχνη. Η τέχνη να βλέπεις, να παρατηρείς, να αποτυπώνεις.

Ευχαριστώ Άρη.

Ελίνα Ανθοπούλου/ Ιστορικός Τέχνης