Ζούμε μια “άνοιξη” του αυταρχισμού στον κόσμο μας; Η πανδημία του νέου κορωνοϊού, η οποία οδήγησε σε μια άνευ προηγουμένου επιβολή καραντίνας κι ενός γενικευμένου lockdown, που επηρεάζει για την ώρα 4 δις ανθρώπους, δηλαδή πάνω από τον μισό παγκόσμιο πληθυσμό, αποτελεί “βούτυρο στο ψωμί” του αυταρχισμού. Αυτή η ζοφερή κατάσταση έκτακτης ανάγκης αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία σε κάθε λογής αυταρχικά καθεστώτα, ακόμη και σε εκείνα με “δημοκρατικά κελύφη”, να επιβάλλουν μέτρα ελέγχου και καταστολής, στην ουσία το αστυνομικό κράτος που ονειρευόντουσαν. Σε αυτόν τον τομέα η εφευρετικότητά τους είναι ανεξάντλητη, όπως παρουσιάστηκε και στο άρθρο του David Gilbert “Τα καθεστώτα που χρησιμοποιούν τον κορωνοϊό για τον περιορισμό των ελευθεριών».
Η πανδημία είναι η δικαιολογία: στόχος είναι η Δημοκρατία
O αυταρχισμός, σε όλες του τις εκδοχές, έχει πάρει λοιπόν τα «πάνω του» με την ευκαιρία της πανδημίας και της καραντίνας, με τις κυβερνήσεις και τα κράτη να εφαρμόζουν πλήρη «βιοπολιτική ατζέντα», παρακολουθώντας και ελέγχοντας τις ζωές και τα σώματα δισεκατομμυρίων ανθρώπων, εφαρμόζοντας μέτρα καταστολής, κρατικής προπαγάνδας, καταστέλλοντας αντιδράσεις και διαφωνίες, κι επιβάλλοντας πραγματικές ή «βελούδινες» δικτατορίες παντού, ακόμη κι εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης. όπως έκανε στην Ουγγαρία ο Βίκτωρ Όρμπαν. Στην Ευρώπη, και στη Δύση γενικότερα, οι δημοκρατίες δοκιμάζουν τα όρια και τις αντοχές τους, καθώς βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες, που υπήρξαν κατακτήσεις δεκαετιών, αρχίζουν να αποδομούνται και να καταπατούνται συστηματικά.
Η πανδημία αποτελεί την τέλεια δικαιολογία για όσους επιβουλεύονται τη δημοκρατία και τις ατομικές ελευθερίες και τις κοινωνικές κατακτήσεις, ώστε να τις αποδυναμώσουν, να τις καταλύσουν και να επιβάλλουν, αν μπορέσουν, τον δικό τους αυταρχικό και δικτατορικό μοντέλο εξουσίας. Άλλωστε η «βρεφοποίηση» των πολιτών και η «γονεοποίηση» της κυβέρνησης, αποτελεί το διαχρονικό και διακαή στόχο κάθε εξουσίας.
Ο καιροσκοπισμός του εθνολαϊκισμού εν εξελίξει
Παρατηρείται για μια ακόμη φορά το φαινόμενο η ακροδεξιά και η εθνολαϊκιστική Δεξιά να προσαρμόζεται με μεγαλύτερη ευελιξία στις αντιφατικές τάσεις της Παγκοσμιοποίησης και στις επιπτώσεις που έχει στις χώρες και στις κοινωνίες, εκφράζοντας και την “εθνική σκλήρυνση” των αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων. Τα ακροδεξιά κινήματα και οι εθνολαϊκιστικές κυβερνήσεις υιοθέτησαν μια αριστερόστροφη ρητορική ότι δήθεν δρουν “για το καλό του λαού”. Στον πολιτικό τομέα οι εθνολαϊκιστικές κυβερνήσεις εφαρμόζουν συνήθως έναν συνδυασμό οικονομικού νεοφιλελευθερισμού με κοινωνικό συντηρητισμό, που δημιουργούν πολλούς αποκλεισμένους και περιθωριακούς, οι οποίοι και αποτελούν τους συνήθεις αποδιοπομπαίους τράγους. Ένας λαϊκισμός που στιγματίζει τους διανοούμενους και γενικά όσους ασκούν κριτική ή διαφωνούν.
Στην Ευρώπη οι εθνολαϊκιστές και συντηρητικοί πολιτικοί στην Ουγγαρία, στην Πολωνία και αλλού εκμεταλλεύονται την κρίση του νέου κορωναϊού για να ενισχύσουν περαιτέρω την εξουσία τους. Άλλωστε οι απειλές για την εθνική ασφάλεια, και ειδικά τη δημόσια υγεία, περιορίζουν πάντοτε τις εσωτερικές πολιτικές διαφορές. Τώρα που οι κυβερνήσεις έχουν αναλάβει ηγετικό ρόλο στην καταπολέμηση της πανδημίας COVID-19, η αντιπολίτευση σε χώρες υπό εθνολαϊκιστική κυριαρχία γρήγορα περιθωριοποιείται ή κατασυκοφαντείται.
Πανδημία στο επίκεντρο, αντιπολίτευση στο περιθώριο
Θεωρητικά οι Αρχές σε αυτές τις χώρες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την κρίση της πανδημίας για να επικαλεστούν μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης ώστε να περιορίσουν τη δημοκρατία -κάτι που έχει κάνει ήδη στην Ουγγαρία ο Βίκτορ Όρμπαν. Αλλά ακόμη και αν δεν προχωρήσουν τόσο μακριά, η ανάγκη για κοινωνική αποστασιοποίηση και άλλα μέτρα περιορισμού, συνεπάγεται μια απότομη συστολή της δημόσιας σφαίρας, άρα και των αντιδράσεων της αντιπολίτευσης και των δυσαρεστημένων πολιτών γενικότερα.
Στις ΗΠΑ ο Τζο Μπάιντεν, ο υποψήφιος των Δημοκρατικών που θα επιχειρήσει να νικήσει τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στις εκλογές του ερχόμενου Νοεμβρίου, ουσιαστικά εξαφανίστηκε εν μία νυκτί από την κοινή γνώμη, καθώς όλα τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης ασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με την πανδημία, τα μέτρα περιορισμού και τα καμώματα του Τραμπ γύρω από αυτό το πρόβλημα δημόσιας υγείας.
Στο Ισραήλ, το οποίο βρισκόταν στη δίνη μιας μακροχρόνιας πολιτικής κρίσης, ο πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου και ο πρώην πολιτικός του αντίπαλος Μπένι Γκαντς ανακοίνωσαν στις 20 Απριλίου τον σχηματισμό κυβέρνησης “συνασπισμού έκτακτης ανάγκης”, επικαλούμενοι τις έκτακτες συνθήκες της πανδημίας. Ισραηλινοί πολίτες του κινήματος «μαύρες σημαίες», παρά τις απαγορεύσεις, συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Γιτζάκ Ραμπίν για να «σωθεί η δημοκρατία».
Επικίνδυνα πολιτικά παιχνίδια εν μέσω πανδημίας
Στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, οι εθνολαϊκιστικές κυβερνήσεις εκμεταλλεύονται την αναστολή της κανονικής ζωής για να εφαρμόσουν τα μακροχρόνια σχέδιά τους. Με τα διεθνή μέσα να επικεντρώνονται πλήρως στην πανδημία, λίγοι άνθρωποι θα παρατηρήσουν τι συμβαίνει στην Ουγγαρία ή την Πολωνία, όπου η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα θα δεχθούν εκ νέου πλήγματα. Τόσο ο Βίκτορ Όρμπαν, όσο και ο Γιάροσλαβ Καντζίνσκι έχουν “τα χέρια τους λυμένα” για να τακτοποιήσουν τα εσωτερικά ζητήματα σύμφωνα με τη δική τους ατζέντα και με βάση τα φοβικά συντηρητικά αντανακλαστικά των ψηφοφόρων τους και εις βάρος της αντιπολίτευσης και των δημοκρατικών θεσμών.
Στην Πολωνία ο Κατζίνσκι και το κόμμα του δεν κρύβουν τις προθέσεις τους να πιέσουν ώστε να διεξαχθούν οι εκλογές κατά τη διάρκεια της πανδημίας, και μάλιστα στις 10 Μαίου, πιστεύοντας απολύτως πως θα τις κερδίσουν (εκτιμούν μάλιστα πως θα λάβουν ένα 65% των ψήφων!), καθώς ελέγχουν τα ΜΜΕ και η αντιπολίτευση είναι αποδυναμωμένη. Στο μεταξύ οι εκλογές, οι προκριματικοί και τα δημοψηφίσματα έχουν ήδη αναβληθεί σε περισσότερες από 20 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Βόρειας Μακεδονίας και της Σερβίας. Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι το 72% των Πολωνών πιστεύουν πως θα πρέπει να αναβληθούν και οι δικές τους προεδρικές εκλογές.
“Βελούδινη” δικτατορία στην Ουγγαρία;
Το κοινοβούλιο της Ουγγαρίας έδωσε πλέον στον Όρμπαν την εξουσία να κυβερνά με διάταγμα για αόριστο χρονικό διάστημα, τον κατέστησε εν ολίγοις ένα είδος δικτάτορα. Αφού αποκτήσει εξουσίες έκτακτης ανάγκης, θα είναι σε θέση να αναστείλει τα ατομικά δικαιώματα και να αναγκάσει τους ανθρώπους σε καραντίνα με ποινή φυλάκισης.
Η ουγγρική κυβέρνησή του θα μπορεί επίσης να φυλακίσει έως και πέντε χρόνια δημοσιογράφους, που θεωρούνται ότι διαδίδουν ψευδείς ή παραποιημένες πληροφορίες. Ενώ η ουγγρική αντιπολίτευση διαμαρτύρεται για την επιβεβλημένη «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» του Όρμπαν, ελάχιστοι στην Ευρώπη ασχολούνται με αυτό καθώς έχουν τα δικά τους προβλήματα εξαιτίας της πανδημίας.
Η εξάπλωση του αυταρχισμού και της συγκάλυψης
Υπάρχουν βέβαια και χειρότερα. Στην Ινδία η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Νάρεντρα Μόντι αποφάσισε ένα lockdown διάρκειας 21 ημερών, με προειδοποίηση μόλις τεσσάρων ωρών, χωρίς να δοθεί χρόνος σε εκατοντάδες εκατομμύρια από τους φτωχότερους ανθρώπους του κόσμου ώστε να αποθηκεύουν τρόφιμα και νερό. Ακόμη χειρότερα, οι ινδικές αρχές επιβολής του νόμου χρησιμοποιούν έκτοτε το lockdown για να αυξήσουν τις στοχευμένες διακρίσεις τους εναντίον των μουσουλμάνων της χώρας.
Στο μεταξύ στην Κένυα και στη Νιγηρία, η αστυνομία και οι στρατιωτικές δυνάμεις κτυπούν ή συλλαμβάνουν οποιονδήποτε δεν φαίνεται να συμμορφώνεται αρκετά γρήγορα στα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης. Και αυτά είναι μόνον η αρχή…
Τέλος ας θυμηθούμε πως η Κίνα, από όπου και ξεκίνησε αυτή η νέα απειλή, που είναι μια κατεξοχήν αυταρχική κυβέρνηση, έκανε τεράστια προσπάθεια στην αρχή να συγκαλύψει την επιδημία, δεν έδινε επαρκείς πληροφορίες στη διεθνή κοινότητα , γεγονός που επέτρεψε στο COVID-19 να εξαπλωθεί παγκοσμίως.
Φόβοι για την επόμενη μέρα
Μετά την πανδημία τα πράγματα δεν θα επιστρέψουν εύκολα, και χωρίς νέους αγώνες και θυσίες, στην “κανονικότητα”. Κάποιοι πληρώνουν και θα πληρώσουν το μεγαλύτερο τίμημα και μετά το τέλος της πανδημίας. Ζούμε σ’ έναν άδικο κόσμο, όπου οι αδύναμοι και οι αθώοι υποφέρουν δίχως να φταίνε, πέρα από το γεγονός ότι γεννήθηκαν. Η επόμενη μέρα θα είναι πολύ χειρότερη, όσο αδιαφορούμε για την καταπάτηση ελευθεριών, την εκτόξευση της αδικίας και των ανισοτήτων. Ο θρίαμβος του κακού είναι η απραξία του καλού.
