Ο Δήμος Μακρακώμης καλεί σε εκδήλωση τιμής και μνήμης  για την επέτειο της ιστορικής Μάχης της Μακρακώμης την Κυριακή 9 Οκτωβρίου 2022 ώρα 11 το πρωί στο μνημείο των πεσόντων.

Στις 6 Οκτωβρίου 1943 γράφτηκε στη Μακρακώμη μια από τις πιο  ηρωικές σελίδες της Εθνικής μας Αντίστασης. Η μάχη που δόθηκε από δυνάμεις του ΕΛΑΣ κατά των εισβολέων Γερμανών και έχει καταγραφεί σαν παράδειγμα στρατιωτικής επιχείρησης, από άποψη σχεδιασμού, οργάνωσης και διεξαγωγής της.

Μάρτυρας αυτόπτης αυτής της μεγάλης μάχης της Μακρακώμης, ο Κώστας Αρ. Καραγιώργος, ανώτερο στέλεχος του ΕΑΜ της Ρούμελης τότε, γράφει:

«Οι Γερμανοί κινήθηκαν απ’ τη Λαμία, σε μια φάλαγγα από 150 – 200 αυτοκίνητα με κανόνια, πολυβόλα, αυτόματα και τουφέκια. Μπροστά απ’ τη φάλαγγα βρίσκονταν τέσσερις μοτοσυκλετιστές για αναγνώριση κι ύστερα απ’ αυτούς, δυό τάνκς.

Ήταν 8+30 η ώρα, το καλοκαιριάτικο εκείνο πρωινό του 1943, όταν τα τηλέφωνα της Λαμίας, του Λιανοκλαδιού, της Σπερχειάδας, με τα γύρω παρατηρητήρια, πούταν πυκνά εγκατεστημένα, μέρα – νύχτα για να παρακολουυθούν τις κινήσεις του εχθρού, γνωστοποιούσαν στο 342 τάγμα του καπετάν Σωτήρη Μπεγνή, με στρατιωτικό διοικητή, τον Ταγματάρχη Γερακοβούνη, απ’ το χωριό Μεξιάτες, περιφέρειας Υπάτης που βρισκόταν μέσα στην Κωμόπολη Μακρακώμη, το Τάγμα Θανάτου, με στρατιωτικό διοικητή, το μόνιμο λογαχό του Ελληνικού στρατού Ντίνο Γιαννακολόπουλο του Θρυλικού 3/36, της 13ης Μεραρχίας και καπετάνιο το Φώτη Παρνασιώτη, καθώς και το εφεδρικό σύνταγμα του ΕΛΑΣ, που βρισκόταν στη περιοχή της Σπερχειάδας, με διοικητή το γενναίο τέκνο της Κωμόπολης Σπερχειάδας, ταγματάρχη του Ελληνικού στρατού, Θανάση Παπαγυαλιά, ότι είχε μαυρίσει ο δημόσιος δρόμος, Λαμίας – Καρπενησιού, απ’ την τεράστια εκείνη γερμανική φάλαγγα, που βάδιζε στη διάταξη που αναφέραμε, πιο πάνω, προς Μακρακώμη – Σπερχειάδα.

Οι επικεφαλής των Εθνικών αντιστασιακών αντάρτικων δυνάμεων του ΕΛΑΣ, αξιωματικοί και καπεταναίοι, ενεργούντες ψύχραιμα και μεθοδευμένα, κατέλαβαν τις επίκαιρες θέσεις, πούχαν επιτελικά πρκαθοριστεί, γιατί είχαν διαταγή της 13ης Μεραρχίας, να κρατήσουν οπωσδήποτε τη Μακρακώμη ή τουλάχιστον, να κάνουν πολύ δύσκολο το πέρασμα του εχθρού προς της Σπερχειάδα.

Με το συναγερμό που δόθηκε, ο διοικητής του 342 τάγματος γενναίος Ταγματάρχης Γερακοβούνης, κατένειμε τις δυνάμεις του τάγματός του κατά την ακόλουθη τάξη: Ο διοικητής ενός Λόχου του 342 τάγματος, ΑΗΤΤΗΤΟΣ, με δυό αντιαρματικά, δυο βαριά πολυβόλα φίατ και τρία οπλοπολυβόλα, πιάσανε το άκρο όπως μπαίνουμε στη Μακρακώμη απ’ τή Λαμία κι ανάλογες θέσεις, το Τάγμα Θανάτου με το γενναίο αξιωματικό και Δ)τή του Τάγματος ΝΤΙΝΟ ΓΙΑΝ- ΝΑΚΟΠΟΥΛΟ, που το αποτελούσαν διαλεχτά παλληκάρια κυρίως της Ρούμελης και των γύρω χωριών. Επίσης και το εφεδρικό σύνταγμα του Παπαγυαλιά, που το αποτελούσαν, νέα και γενναία παλληκάρια, απ’ τη Σπερχειάδα και την περιοχή της, κράτησαν επίκαιρες θέσεις στα πλάγια του εχθρού.
Όταν δόθηκε η διαταγή πύρ, απ’ το στρατιωτικό διοικητή του 342 τάγματος, με τις πρώτες ομοβροντίες και το κροτάλισμα των αντιαρματικών, των πολυβόλων, οπλοπολυβόλων και τουφεκιών των διαλεχτών ανταρτών, εξουδετερώθηκαν αμέσως οι τέσσερις μοτοσυκλετιστές, εξουδετερώθηκαν τα δυό τάνκς, ενώ τριάντα αυτοκίνητα ακινητοποιήθηκαν σε σημείο ημιπανικού, πράγμα που ανάγκασε τις γερμανικές δυνάμεις σε υποχώρηση. Υποχωρώντας οι ορδές του Χίτλερ, δέχονταν απ’ τα πλευρά καταιγισμό πυρών, του ηρωικού εφεδρικού συντάγματος, του ταγματάρχη Θ. Παπαγυαλιά, πούχε λάβει μέτρα για τη ματαίωση πιθανής γερμανικής ενίσχυσης απ’ τη Λαμία.
Η μάχη της Μακρακώμης, διάρκεσε μέχρι το σούρωπο, οπότε οι Γερμανοί γύρισαν ξανά στη Λαμία, με πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Κοντά στο μεσημέρι, έφθασε απ’ το Γενικό Αρχηγείο κι ειδικά απ’ τη 13η Μεραρχία, ο καπετάν Τάσος Λευτεριάς (Βαγγέλης Παπαδάκης), απ’ το Ρέθυμνο Κρήτης, που σε συνεργασία με τους διοικητές των δυό Ταγμάτων, θανάτου και 342, συντόνισαν τις προσπάθειές τους, στην αντιμετώπιση των ναζί επιδρομέων. Στη μάχη της Μακρακώμης, πολέμησαν γενναία, όλοι οι μαχητές αντάρτες του ΕΛΑΣ, του 342 Τάγματος Μπεγνή – Γερακοβούνη, του διαλεχτού Τάγματος Θανάτου και του ηρωικού εφεδρικού Συντάγματος.

Ιδιαίτερα, θα πρέπει να υπογραμμιστεί, ο ηρωισμός κι η ενεργητικότητα των δυό διοικητών των Ταγμάτων Γερακοβούνη και Ντίνου Γιαννακολόπουλου, που αψηφούντες τον κίνδυνο, έτρεχαν από μονάδα σε μονάδα, πολυβολεία κι οπλοβολεία, εμψύχωναν τους ηρωικούς αντάρτες και κατεύθυναν την όλη επιχείρηση ενάντια στους επιδρομείς. Αλλά παράλληλα θα πρέπει να εξαρθεί η απαράμιλλη γενναιότητα των υποψήφιων ανθυπολοχαγών του ΕΛΑΣ, της Σχολής Ρεντίνας, που πήραν μέρος στη μάχη κατά των Ναζί και μάχονταν για να φράξουν το δρόμο των εισβολέων προς Μακρακώμη και Σπερχειάδα.
Αυτές όλες οι πιο πάνω ηρωικές δυνάμεις του ΕΑΑΣ, πήραν μέρος στη μεγάλη μάχη της Μακρακώμης το πρωί της 6ης Οχτώβρη 1943, που διάρκεσε 9 ολόκληρες ώρες και δεν ήταν μόνο το γενναίο ηρωικό Τάγμα Θανάτου. Απόδειξη τρανή της συμμετοχής και του 3/42 Τάγματος στη σκληρή αυτή μάχη, ήταν οι δύο ηρωικοί νεκροί μαχητές του, ο Μπλατσάρας απ’ τη Στυλίδα κι’ ο Μανώλης Αλαμάγκος απ’ το Νιχώρι Γούρας».

Ο Διοικητής του Τάγματος Θανάτου ΝΤΙΝΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ, μας έδωσε ένα πρόχειρο χρονικό ύστερα από επίσκεψή μας στο σπίτι του, στην Αγ. Παρασκευή, που αναφέρει:
ΤΑΓΜΑ ΘΑΝΑΤΟΥ: Δύναμη 130 άνδρες, 6 πολυβόλα με 1.500 σφαίρες το καθένα, δηλαδή για 3′ μάχη.
ΓΕΡΜΑΝΟΙ: Τάγμα των Ες – Ες, 700 άνδρες, 2 άρματα μεσαία, πολλοί και πολλά μυδράλια.
Έως τη μια το μεσημέρι σπάζουν οι επιθέσεις τους.
Στις 2.15′ νέα φάλαγγα περί τα 15-20 αυτοκίνητα, έρχονται για ενίσχυσή τους μαζί και 4 πυροβόλα των 105 χιλ. «σκόντα» μακρόκανα (3 μέτρα κάνη) συρόμενα με ερπύστριες.

Ο αντιστασιακός Νίκος Καρκάνης γράφει:
Αν η Σπερχειάδα μπορεί να περηφανεύεται γιατί κατέχει το προβάδισμα στη Ρούμελη —μια και ο ‘ Αρης με το Θάνο, το Νίκο Αέβα και τους άλλους πρωτοπόρους συντρόφους τους από κει ύψωσαν το λάβαρο της Εθνικής Αντίστασης στις 24 Μάη 1942— η δίδυμη αδελφή της η Μακρακώμη —απέναντι στην αριστερή όχθη του Σπερχειού— κατέχει το τιμητικό προνόμιο ότι πάνω της ξέσπασε η λύσσα των καταχτητών και έγινε ολοκαύτωμα μα δεν προσκύνησε, δε λύγισε.
Η Μακρακώμη είχε την εύνοια της τύχης να λευτερωθεί πολύ νωρίς απ’ τον ΕΛΑΣ, το 1943 και από τότε στάθηκε το προχωρημένο φυλάκιο. Κτισμένη στα ριζά, απλώνεται μπροστά της ανατολικά ο κάμπος που αποτελούσε στα χρόνια της κατοχής ένα είδος ουδέτερης νεκρής ζώνης ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τους Γερμανούς. Η Μακρακώμη ήταν η «Πύλη» της ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ.
Αντίκρυ της στο Καστρί οχυρωμένοι οι Γερμανοί βομβάρδιζαν αδιάκριτα με το πυροβολικό και τους όλμους τους όπου τα παρατηρητήριά τους διέκριναν «ύποπτες» μαζικές κινήσεις τη μέρα ή φωτιές τη νύχτα. Τα υψώματα πού ’ναι στο προσκεφάλι της όπως και οι παρυφές του σπιτιού της προς τη Μάκρη, εκεί προς την εκκλησιά, ήταν περιχαρακωμένα. Παντού χαρακώματα που είχαν σκάψει οι Μακρακωμίτες με τους αντάρτες του ΕΛΑΣ για να προστατέψουν την Κωμόπολή τους από τους επιδρομείς. Οι κάτοικοί της ζούσαν μέρα – νύχτα κάτω από τον τρόμο. Μοιράστηκαν την μπουκιά τους με τους αντάρτες. Τη νύχτα συνήθως εγκατέλειπαν τα σπίτια τους και κοιμόνταν στο ύπαιθρο. ‘Ανδρες, γυναίκες και παιδιά με το ηλιοβασίλεμα ανηφόριζαν προς την Τσούκα ή έπαιρναν τη ρεματιά προς τη Βίτωλη και τον Πύργο, ενώ οι αντάρτες αγρυπνούσαν στα χαρακώματα. Περίπολοι του ΕΛΑΣ με συνοδούς Μακρακωμίτες εφεδροελασίτες προωθούνταν τη νύχτα στον κάμπο και κυρίως κοντά στην κοίτη του Σπερχειού που μια – δυο φορές χρησιμοποίησαν οι Γερμανοί για να αιφνιδιάσουν τον ΕΛΑΣ με την υπόδειξη «κακών» Ελλήνων που πρόδιναν τους συμπατριώτες τους. Έτσι οι Μακρακωμίτες οργανωμένοι στο ΕΑΜ έζησαν στην πρώτη γραμμή του πυρός και αγόγγυστα πρόσφεραν πολλές θυσίες και πολύτιμες υπηρεσίες στην Εθνική μας Αντίσταση και μπορεί νά ’ναι γι’ αυτό περήφανοι.

Παράλληλα, πιστοί πρωτοπόροι αγωνιστές της Μακρακώμης έφεραν σε πέρας πολύ επικίνδυνες αποστολές στα μετόπισθεν του εχθρού. Ο ΕΛΑΣ, με την πολύτιμη συμβολή των παράνομων οργανώσεών του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ στην κατεχόμενη Ελλάδα, είχε απλώσει ένα ευρύ δίχτυ πληροφόρησης που έφτανε ως τη Λαμία και από κει ως την πρωτεύουσα της χώρας. Και είναι αλήθεια πως πάρα πολλές φορές πληροφορίες για επικείμενη επιδρομή των Γερμανών έφτασαν έγκαιρα μέσα απ’ αυτό το δρόμο και οι Γερμανοί αιφνιδιάστηκαν αντί να αιφνιδιάσουν τα τμήματα του ΕΛΑΣ. Πολλαπλές ήταν οι υπηρεσίες που πρόσφεραν οι εφεδροελασίτες και οι άλλοι αγωνιστές που δρούσαν με χίλιους τρόπους στα μετόπισθεν του εχθρού. Έρχεται τώρα στο νου μου η περίπτωση. Αγωνιστές της οργάνωσης της Λαμίας στην είσοδο της πόλης από την Αθήνα άλλαξαν τους σηματοδότες της τροχαίας. Έστρεψαν τους δείχτες που έγραφαν προς Δομοκό — Λάρισα, προς Καρπενήσι και να, ένας Γερμανός μοτοσυκλετιστής έφτασε στη Μακρακώμη, πεσκέσι.

Έξι Οχτώβρη σήμερα. Για τη μέρα αυτή η Μακρακώμη μπορεί να αισθάνεται ιδιαίτερη περηφάνεια και τιμή. 40 χρόνια πριν, σα σήμερα, ένας λόχος ΕΛΑΣιτών του 36ου Συντάγματος της XIII Μεραρχίας απόκρουσε αποτελεσματικά επίθεση 700 ανδρών των Ες – Ες έξω από τη Μακρακώμη. Οι Ούννοι με 71 αυτοκίνητα, 3 τάνκς, 4 αλυσιδοφόρα και 4 κανόνια, ξεκίνησαν για να πατήσουν το λίκνο του αντάρτικου, το Καρπενήσι. Οκτώ ώρες κράτησε η μάχη αυτή. Τα γύρω υψώματα και η ίδια η Μακρακώμη ανασκάφτηκαν κυριολεχτικά απ’ τα εχθρικά πυροβόλα και τους όλμους. Μα τελικά ο εχθρός δεν πέρασε. Αναγκάστηκε ηττημένος, με βαριές απώλειες να επιστρέψει στη Λαμία. Οι λίγοι ΕΛΑΣίτες τους θέρισαν με το νέο οπλισμό που είχαν πάρει αφοπλίζοντας λίγες μέρες πριν τους Ιταλούς μετά τη συνθηκολόγησή τους.

Η θρυλική αντάρτισσα Θύελλα πολέμησε πλάι στους συντρόφους της παλικαρίσια και διακρίθηκε. Σκότωσε ένα Γερμανό και μέσα από τα πυκνά πυρά που σα σφήκες σφύριζαν γύρω της όρμησε και έσυρε τη μοτοσυκλέτα προς τα πίσω. Η άτυχη Θύελλα που γλύτωσε από τις γερμανικές σφαίρες στη Μακρακώμη, όπως και σε τόσες άλλες μάχες με τους καταχητές, σκοτώθηκε το Δεκέμβρη, κοντά στην Ομόνοια από «συμμαχική» αγγλική σφαίρα! 0 ΕΛΑΣ στη μάχη αυτή είχε ένα νεκρό, το Βασ. Δροσίνη, μυλεργάτη που ξεψύχησε ενώ η μάχη συνεχιζόταν ψελλίζοντας!
«Συναγωνιστές αφήστε με μένα, χτυπάτε τα σκυλιά… Ζήτω η λευτεριά»!

Για τη μάχη της Μακρακώμης εστάλη τότε τηλεγράφημα από το στρατηγείο των συμμάχων στη Μ. Ανατολή το οποίο έγραφε: «Συγχαίρουμε εσάς για την επιτυχή έκβαση της Μάχης της Μακρακώμης, εναντίων των Γερμανικών στρατευμάτων κατοχής και ευχόμαστε το λοιπόν όπως όλοι οι αγώνες εναντίον του κοινού εχθρού έχουν επιτυχία. Ο εγγλέζος Ταξίαρχος Κρις Γουντχάουζ επικεφαλής του συμμαχικού στρατηγείου.»

ΠΗΓΗ: https://ethniki-antistasi-dse.gr/