Αφορμή για τα γραφόμενά μου είναι οι εξελίξεις του πολέμου στην Ουκρανία μετά την πρόσφατη επίθεση της Ρωσίας.

΄Ήταν επίσης οι αναμνήσεις του παππού μου, ο οποίος συμμετείχε στο εκστρατευτικό σώμα της Ελλάδας μαζί με τους Γάλλους το 1919 για την κατάπνιξη της Επανάστασης των Μπολσεβίκων.

Τότε μικρό παιδί , δεν είχα ούτε το ενδιαφέρον ούτε την υπομονή να ακούω τις εκμυστηρεύσεις του παππού που όντας εντελώς τυφλός και μη έχοντας άλλη διέξοδο παρέας, με καλούσε συχνά για μακρές συνομιλίες, τις οποίες προσπαθούσα να αποφεύγω πάση θυσία και να τρέξω για να παίξω με τα παιδιά της γειτονιάς.

Θυμάμαι σκόρπια πράγματα σχετικά με τις μάχες που έδωσε, την ήττα της εκστρατείας αλλά περισσότερο τις ιστορίες του για την άτακτη φυγή τους, που όπως μου έλεγε και επέμενε πολύ σ΄αυτό, αν δεν ήταν οι ντόπιοι κάτοικοι των χωριών να τους βοηθήσουν με τρόφιμα και ρούχα θα είχαν πεθάνει στο δρόμο της επιστροφής.

Ανέτρεξα λοιπόν σε δημοσιεύματα και ιστορικές πηγές , μεγάλη υπόθεση το διαδίκτυο( ! ) ,ψάχνοντας μαρτυρίες για την ελληνική παρουσία του εκστρατευτικού σώματος στην Ουκρανία το 1919.

Με την ονομασία Εκστρατεία της Κριμαίας, ή Εκστρατεία της Ουκρανίας, ή Εκστρατεία στη μεσημβρινή Ρωσία, στην ελληνική ιστορία, εννοείται η ελληνική συμμετοχή με εκστρατευτικό σώμα στην εκστρατεία που επιχείρησε η Γαλλία (ως κύριο μέλος της Αντάντ), κατά των Μπολσεβίκων στην Κριμαία και γενικότερα στη περιοχή της Ουκρανίας το 1919. Είναι η πρώτη υπερπόντια εκστρατεία του Βασιλείου της Ελλάδας και αποτελούσε μέρος της γενικότερης διασυμμαχικής επέμβασης στον τότε ρωσικό εμφύλιο πόλεμο υπέρ των Λευκών και κατά των μπολσεβίκων.

Η χώρα που είχε μεγάλα συμφέροντα για επέμβαση στην Ουκρανία ήταν η Γαλλία, η οποία κινδύνευε να μην εισπράξει τις ρωσικές οφειλές από δάνεια που είχε χορηγήσει στο τσαρικό καθεστώς, με απώλεια οικονομικού χώρου και με ακύρωση επανόδου στην αγορά για διάσωση κεκτημένων. Γάλλοι κεφαλαιούχοι, που είχαν πληγεί καίρια από την επανάσταση των μπολσεβίκων, πίεζαν την κυβέρνησή τους να αναλάβει πολεμική δράση. Μαζί με αυτούς και πολλοί Ρώσοι εξόριστοι στο Παρίσι, κυρίως αξιωματούχοι και στελέχη του τσαρικού καθεστώτος. Το Παρίσι αποφάσισε αρχικά να επιβάλει οικονομικό αποκλεισμό και να αποφύγει την εμπλοκή του σε πόλεμο με τους μπολσεβίκους. Τελικά όμως η Κυβέρνηση Κλεμανσό άλλαξε άποψη.

Ο Ε. Βενιζέλος έσπευσε αμέσως να χαιρετήσει την ιδέα, προσφέροντας μάλιστα αρχικά, ολόκληρη δύναμη Σώματος Στρατού, αποτελούμενη από τρεις μεραρχίες, δηλαδή μεγαλύτερη δύναμη από εκείνη με την οποία εκστράτευσαν οι Γάλλοι.Η γαλλική κυβέρνηση του Κλεμανσό το αποδέχθηκε με ευγνωμοσύνη και φέρεται να παρείχε κάποιες «υποσχέσεις» περί υποστήριξης των ελληνικών διεκδικήσεων, χωρίς όμως καμία δέσμευση. Στη συνέχεια, ξεκίνησε με άκρα μυστικότητα η προπαρασκευή του υπό τον στρατηγό Κ. Νίδερ του Α Σώματος Στρατού (Α΄ ΣΣ) για την αποστολή στην Κριμαία χωρίς να εκδηλωθεί, από ελληνικής πλευράς, καμία ανησυχία περί της έκβασής της. Τελικά από τις τρεις μεραρχίες του Α΄ ΣΣ που αρχικά προορίζονταν για την εκστρατεία στάλθηκαν μόνο οι δύο, η ΙΙη Μεραρχία (υπό τον υποστράτηγο Ν. Βλαχόπουλο), που έδρευε στην Καβάλα και η ΧΙΙΙη Μεραρχία (υπό τον υποστράτηγο Ιάκ. Νεγρεπόντη), που έδρευε στη Δράμα. Η Ιη Μεραρχία δεν έλαβε μέρος, παραμένοντας συγκεντρωμένη στην Καβάλα και αναμένοντας διαταγές. Ο στρατηγός Κ. Νίδερ με τους δύο μεράρχους και των επιτελείων τους απετέλεσαν το στρατηγείο του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος που εγκαταστάθηκε στην Οδησσό παρά το Γαλλικό Στρατηγείο. Στις 21 Μαΐου ο στρατηγός Κ. Νίδερ αντικαταστάθηκε από τον υποστράτηγο Ιάκωβο Νεγρεπόντη.

Η συμμετοχή των Ελλήνων περιλάμβανε 791 εμπειροπόλεμους από τους βαλκανικούς πολέμους αξιωματικούς, 21.929 οπλίτες, 2.952 υποζύγια, 697 ιππήλατα οχήματα και 132 αυτοκίνητα.

Τη ναυτική υποστήριξη του παραπάνω ελληνικού εκστρατευτικού σώματος ανέλαβε η Ναυτική μοίρα Μαύρης Θάλασσας ή Ευξείνου στην οποία συμμετείχαν τα ελληνικά πολεμικά πλοία Θ/Κ Κιλκίς, ως ναυαρχίδα, το Θ/Κ Λήμνος, το Α/Τ Πάνθηρ και Α/Τ Αετός καθώς και τρία ορμούντα στη Σεβαστούπολη αγγλικά αντιτορπιλικά. Η διοίκηση της μοίρας αυτής είχε ανατεθεί στον ποντιακής καταγωγής και γνώστη της ρωσικής γλώσσας πλοίαρχο Γ. Κακουλίδη. .

Και δεν ήταν μόνο αυτή η ελληνική συμβολή στην προσπάθεια ανατροπής της νεαρής σοβιετικής εξουσίας. Για την ιστορία αναφέρω και τις παρακάτω επεμβάσεις:

Α. Η ελληνική κυβέρνηση έστειλε πράκτορες στη Γεωργία , όπου ζούσαν πολλοί έλληνες , με σκοπό την υπονόμευση της εκεί Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας.

Β. Το 1919-1920 ο Βενιζέλος έστειλε τον Νίκο Καζαντζάκη και τον συνταγματάρχη Ηρακλή Πολεμαρχάκη για να πείσουν τους εκεί έλληνες σχεδιάζοντας να φτιάξουν «ανεξάρτητο ελληνοαρμενικό κράτος».

Γ. Μαζί με τον αρχηγό των αρμενίων εθνικιστών Νουμπάρ Πασά που έδρευε στο Παρίσι εκτελώντας εντολές του Κλεμανσώ και του βρετανού ομολόγου του Λόυντ Τζώρτζ έστειλαν στον Πόντο ομάδες από κρητικούς, μανιάτες και αρμενίους που βγήκαν στο Νοβοροσίσκ τον Αύγουστο του 1919. Όμως και αυτοί δεν κατάφεραν να μείνουν πολύ καιρό γιατί τα σχέδια για την «Ελληνοαρμενική Δημοκρατία του Πόντου» απέτυχαν ( Γιάνη Κορδάτου « Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας» τ. Χ ΙΙΙ, 1920-1924 , σελ.520-524, εκδόσεις «20ος Αιώνας», Αθήνα 1958, « Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», ο.π.,σελ.112,113).

Οι Έλληνες πολέμησαν γενναία στην Ουκρανία λαμβάνοντας πολλές φορές τα εύσημα από τους Γάλλους.

Στο βιβλίο του Κ. Νίδερ «Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ» υπάρχουν συγκλονιστικές λεπτομέρειες για τον ηρωισμό των Ελλήνων στην Ουκρανία.

Απελευθέρωσαν τη συμμαχική φρουρά στη Χερσώνα, συμμετείχαν στην άμυνα της Μπερόζβας, του Νοκολάιεφ και της Κρεμιδόβκας, ήταν στην κύρια γραμμή άμυνας της Οδυσσού. Με έδρα τη Σεβαστούπολη πήραν μέρος στη μάχη του Γιουσούν και του Εσκίκιοι Ζάμα. Επίσης πήραν μέρος στην πολυήμερη μάχη του

«Προκεχωρημένου Τομέα Σέρμκας» και κάλυψαν την υποχώρηση των Συμμάχων από την Οδησσό στην Βεσαραβία. Στη Σεβαστούπολη, έλαβε χώρα κι ένα αξιοσημείωτο περιστατικό. Οι εργάτες της πόλης εξεγέρθηκαν. Μαζί τους συντάχθηκαν Γάλλοι ναύτες που είχαν στασιάσει και μάλιστα, προκάλεσαν τους οπλίτες ενός ελληνικού λόχου περνώντας από τον στρατώνα του! Ο Γάλλος διοικητής, έδωσε εντολές στους Έλληνες να διαλύσουν τη συγκέντρωση και αποκαταστήσουν την τάξη, μην διστάζοντας να κάνουν και χρήση βίας .Ανταλλάχθηκαν πυρά με αποτέλεσμα να σκοτωθούν πέντε μπολσεβίκοι και τρεις Γάλλοι. Τελικά, με παρέμβαση των Βρετανών, οι οποίοι είχαν στείλει ναυτικές δυνάμεις στην Κριμαία, η κατάσταση εξομαλύνθηκε. Μετά την ήττα της εκστρατείας τα ελληνικά στρατεύματα μεταφέρθηκαν σε ρουμανικό έδαφος και στη συνέχεια στη Μικρά Ασία.

Ωστόσο η εξέλιξη των μαχών είχε δημιούργησε στο ελληνικό εκστρατευτικό σώμα ψυχολογία ηττοπάθειας και τρόμου.

– Ο εύζωνας Χρήστος Καραγιάννης αναφέρει στο ημερολόγιό του ένα περιστατικό για τη δολοφονία ενός Έλληνα στρατιώτη από τον Γεώργιο Κονδύλη. Ο στρατιώτης σε ανύποπτο χρόνο είπε στους συναδέλφους του: «Πού πηγαίνετε βρε αδέλφια, καλύτερα μην πάτε στο μέτωπο γιατί οι μπολσεβίκοι είναι πάρα πολλοί και είμαστε και είσαστε χαμένοι». Ο Καραγιάννης σημειώνει χαρακτηριστικά ότι τότε «ο διοικητής μας οργισμένος βγάζει το περίστροφό του και σκότωσε το παλικάρι μπροστά στα μάτια όλων μας. Κρίμα. Αυτός είναι ο Γεώργιος Κονδύλης» (Χρήστος Καραγιάννης, «Το ημερολόγιον Χρήστου Καραγιάννη 1918-1922», εκδ. «Απόστολος Αποστολόπουλος», Αθήνα, 1976, σελ. 51).

-Ένας άλλος Εύζωνας που συμμετείχε στην εκστρατεία, ο Παναγιώτης Κατσιγιάννης, αναφέρει μεταξύ άλλων: «Στη Σεβαστούπολη γυρίζαμε στον στρατώνα μας μετά από μάχη αλλά εκεί τον κατέλαβαν οι Ρώσοι! Μας έβαλαν μία σημαιούλα κόκκινη και μας είπαν «τραβάτε, από εκεί!» για να πάμε στην παραλία. «Να φοράτε αυτές τις σημαιούλες, δεν θα σας πειράξει κανένας»!» (προφορική μαρτυρία Παναγιώτη Κατσιγιάννη στον Γιώργο Γούσια, Καρδίτσα, 1978). Η εκστρατεία και το οικτρό τέλος της.

Την αποστολή ελληνικού στρατού στην Κριμαία πληροφορήθηκε ο αθηναϊκός λαός, πολύ λακωνικά, δια του ελεγχόμενου τότε τύπου στις 12 Ιανουαρίου 1919 (παλαιό ημερολόγιο), δηλαδή πέντε ημέρες μετά την άφιξη του πρώτου τμήματος στην Οδησσό !

Η Ελλάδα κλήθηκε για πολλοστή φορά ,να συνεισφέρει σε μια πολεμική επιχείρηση για την οποία δεν είχε κανένα κίνητρο και άμεσο ενδιαφέρον.

Οι προφορικές διαβεβαιώσεις για παράδοση στην Ελλάδα της Ανατολικής Θράκης και Μικρά Ασίας δεν επαληθεύθηκαν ποτέ . ΄Αλλωστε μεσολάβησε η Μικρασιατική Καταστροφή η οποία τα ανέτρεψε όλα.

Πολλοί ήταν και τότε εκείνοι που ήταν αντίθετοι στη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο της Ουκρανίας.

-Ο Γιάνης Κορδάτος, ήταν καταπέλτης εναντίον της: Αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ο Βενιζέλος που ήξερε τις αντιμπολσεβικικές διαθέσεις του Κλεμανσό και της καπιταλιστικής Γαλλίας φάνηκε πρόθυμος να παίξει το ρόλο του λακέ… Η εκστρατεία αυτή που έγινε για να εξασφαλίσουν οι Γάλλοι κεφαλαιούχοι τα δάνειά τους και για να ενισχυθούν οι τσαρικοί ώστε να καταλάβουν την εξουσία και να ξαναφέρουν το παλιό καθεστώς της τυραννίας και της εκμετάλλευσης του ρωσικού λαού έκανε πολύ κακή εντύπωση στην Ελλάδα. Μόνο οι φανατικοί βενιζελικοί επιδοκιμάσανε το Βενιζέλο για τη δουλοφροσύνη του απέναντι των Γάλλων. Η μεγάλη πλειοψηφία του Ελληνικού λαού εξαρχής καταδίκασε την εκστρατεία αυτή όχι μόνο γιατί χάθηκαν τόσα παιδιά, αλλά και γιατί ήταν ένα μελανό σημάδι της νεοελληνικής ιστορίας».

Και ο Στρατηγός Λ. Παρασκευόπουλος, φαίνεται ότι ήταν αντίθετος με την εκστρατεία: «Η αποστολή αυτή ως μοναδικόν σκοπόν είχε την αποκλειστικήν εξυπηρέτησιν των γαλλικών συμφερόντων».

Η ελληνική εκστρατεία στην Ουκρανία είχε οικτρό τέλος.

-Αποτέλεσμα για τους στρατιώτες μας μεταφράζεται σε 398 νεκρούς εκ των οποίων 18 αξιωματικοί και 657τραυματίες εκ των οποίων 30 αξιωματικοί.

-Οι συνέπειες εξ αιτίας της συμμετοχής του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος υπήρξαν ολέθριες για τον ελληνισμό της Κριμαίας μέχρι και στην περιοχή του Βατούμ. Δύο μόλις μήνες αργότερα οι Μπολσεβίκοι, ως αντίποινα, εξαπέλυσαν διωγμούς και δολοφονίες Ελλήνων της περιοχής, ενώ ένα τεράστιο κύμα προσφύγων άρχισε να φθάνει στην Ελλάδα, μετά μάλιστα και την άρνηση των συμμάχων Αγγλο-Γάλλων για την αποβίβασή τους στην Κωνσταντινούπολη που ήταν ο αρχικός προορισμός τους. Σύμφωνα με πληροφορίες μόνο στο πρώτο δίμηνο που ακολούθησε μετά την αποχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων 103 Έλληνες, ρωσικής υπηκοότητας, τουφεκίστηκαν μεταξύ των οποίων ο γνωστός Αμπατιέλος με το πρόσχημα ότι δεν κατέβαλαν τις αναγκαστικές εισφορές που τους επιβλήθηκαν. -Η ελληνική παροικία της Οδησσού υπέστη τα μέγιστα. Η δε κατάσταση των απόρων Ελλήνων, σύμφωνα με αναφορά του προξενείου της Ολλανδίας, στο οποίο είχαν καταφύγει προκειμένου να μεριμνήσει για την τελικά επάνοδό τους στην Ελλάδα, ήταν απελπιστική και ιδιαίτερα κρίσιμη, κάνοντας λόγο για επιτακτική ανάγκη διορισμού προξένου. Ειδικότερα για τις ελληνικές παροικίες του Κιέβου, Χερσώνας και Νικολάιεφ, όπου ήταν η έδρα του ελληνικού προξενείου σημειώθηκαν μεγάλες διαρπαγές. Τα αρχεία κάηκαν, τα έπιπλα κλάπηκαν ή καταστράφηκαν, ενώ οι προξενικές σφραγίδες αφαιρέθηκαν και τα οικήματα αποδόθηκαν σε άλλους ενοικιαστές. Τα δε οικήματα και εμπορεύματα επιφανών Ελλήνων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν καταφέρνοντας να διαφύγουν κατά τις στρατιωτικές επιχειρήσεις λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν ολοσχερώς. Οι παραπάνω καταστροφές του ελληνισμού της Κριμαίας άρχισαν να γίνονται γνωστές στην ελληνική ειδησεογραφία, τρεις μήνες αργότερα, κατά το δεύτερο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου .

Ίσως ο Βενιζέλος πίστευε ότι θα αποκόμιζε σημαντικά ανταλλάγματα για τη χώρα μας. Δυστυχώς όμως, η ελληνική συμμετοχή στην εκστρατεία της Ουκρανίας, όχι μόνο προκάλεσε την εχθρότητα των μπολσεβίκων τα επόμενα έτη (Μικρά Ασία κλπ.), αλλά και οι ευημερούσες ελληνικές κοινότητες της Γεωργίας και της Κριμαίας, σβήστηκαν οριστικά απ’ τον χάρτη…

Ψάχνοντας λοιπόν τις πηγές έπεσα πάνω σε κάτι που μου έκανε φοβερή εντύπωση και σας το παραθέτω όπως ακριβώς το βρήκα. Δεν αφορά ακριβώς την Ουκρανική εκστρατεία αλλά τις επόμενες κινήσεις των εμπλεκομένων στον πόλεμο αυτό…

Το χάρισμα των χρεών της Ελλάδας ήταν η πρώτη θετική για τη χώρα μας κίνηση της νεαρής σοβιετικής εξουσίας.

Επί πλέον, σύμφωνα με το Γιάνη Κορδάτο, την Άνοιξη του 1921, όταν πλέον είχε γίνει εμφανές το αδιέξοδο τους Μικρασιατικής Εκστρατείας και ενόψει της διαφαινόμενης καταστροφής, που επήλθε μετά από ένα χρόνο, η σοβιετική κυβέρνηση επεδίωξε να έρθει σε επαφή με την κυβέρνηση των Αθηνών προσφέροντας τη μεσολάβησή της για την επίτευξη μιας δίκαιης ειρήνης με την κεμαλική Τουρκία.

Στην Αθήνα έφτασε ρώσος απεσταλμένος τους Κομμουνιστικής Διεθνούς και του σοβιετικού υπουργείου Εξωτερικών. Ήταν εφοδιασμένος με σουηδικό διαβατήριο, και είχε εντολή να έρθει σε επαφή με τον γραμματέα του νεαρού Σοσιαλεργατικού (Κομμουνιστικού Κόμματος). Γραμματέας τότε ήταν ο νεαρός Γιάνης Κορδάτος , ο γνωστός ιστορικός. Ο Κορδάτος είχε τρεις συναντήσεις με τον σοβιετικό απεσταλμένο: στους Αέρηδες στην Πλάκα, στην Ακρόπολη και στην Κηφισιά. Για την ιστορία αυτή ο Κορδάτος μίλησε για πρώτη φορά σε διάλεξή του στον Ελληνοσοβιετικό Σύνδεσμο το 1945.

Ο σοβιετικός απεσταλμένος αφού επέδειξε στον Κορδάτο τα διαπιστευτήρια του Ζηνόβιεφ, του Τρότσκι και του Τσιτσέριν (σ.σ. λαϊκός επίτροπος Εξωτερικών) ανακοίνωσε στον Κορδάτο: « Η Σοβιετική Ένωση είναι πρόθυμη να βοηθήσει την Ελλάδα να βγει από το αδιέξοδο της μικρασιατικής εκστρατείας. Πρώτα θα παύσει να ενισχύει υλικώς και ηθικώς τον Κεμάλ και δεύτερο θα ασκήσει την επιρροή να αυτονομηθεί μια παραλιακή ζώνη της Μικρασίας , όπου κατοικούν πολλοί χριστιανοί. Για να εξασφαλιστεί η αυτονομία τους περιοχής τους θα σταλθεί διεθνής στρατός από Ελβετούς, Σουηδούς και Νορβηγούς, από χώρες δηλαδή που δεν πήραν μέρος στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Για να υποστηρίξει την άποψη αυτή η ΕΣΣΔ ζητεί σαν αντάλλαγμα την αναγνώρισή της , έστω και ντε φάκτο» (σ.σ. Ντε φάκτο είχε αναγνωρίσει τότε τη σοβιετική εξουσία και η Αγγλία , ενώ ντε φάκτο βρισκόταν στο Λονδίνο και ο πρώτος σοβιετικός διπλωματικός αντιπρόσωπος).

Μια πρόταση εξόδου από το αδιέξοδο

Όταν ο έκπληκτος Κορδάτος ρώτησε ποια ήταν η αιτία γι αυτή τη σοβιετική στροφή ο απεσταλμένος του απάντησε ότι « το κίνημα του Κεμάλ είναι μεν απελευθερωτικό και σαν τέτοιο το υποστήριξαν, αλλά δεν έχουν καμιά εγγύηση αν ύστερα από την ολοκληρωτική επικράτησή του , οι παλιές αντιδραστικές δυνάμεις στην Τουρκία (μπέηδες και πασάδες) δεν θα πάρουν αυτοί τα ηνία της εξουσίας. Αν νικήσουν και διώξουν τους Έλληνες από τη Μικρασία και Θράκη, θα προσανατολιστούν προς τη Δύση».

Πως αντιμετωπίστηκε η πρόταση;

Ο Κορδάτος εξήγησε στο σοβιετικό απεσταλμένο πως το Σοσιαλεργατικό Κόμμα είναι μικρό , δεν παίζει ενεργητικό ρόλο στην πολιτική ζωή και κατά συνέπεια ο γραμματέας του δεν έχει το ανάλογο κύρος για να μεταφέρει και να διαπραγματευθεί ένα τόσο σημαντικό θέμα. Ο σοβιετικός απεσταλμένος επέμενε και αποφασίστηκε να αρχίσει η επαφή με τον αρχηγό της αντιπολίτευσης Νικόλαο Στράτο (σ.σ. ένα χρόνο μετά ήταν τους από τους έξι που καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν στο Γουδί για τη Μικρασιατική Καταστροφή).

Ο Στράτος δέχτηκε τον Κορδάτο , τον άκουσε με προσοχή, του δήλωσε κατ’ αρχήν σύμφωνος και του είπε ότι αναμένεται κυβερνητική μεταβολή (σ.σ. ανώτατοι στρατιωτικοί σε συνεννόηση με το Στράτο ετοίμαζαν πραξικόπημα για να απαιτήσουν από τους συμμάχους άμεση λύση του μικρασιατικού προβλήματος με αυτονόμηση τους Ιωνίας). «Αν σχηματίσω κυβέρνηση θα τους ειδοποιήσω, είπε στον Κορδάτο, αφού μελετήσω τους φακέλους του υπουργείου των Εξωτερικών και

δω ότι δεν υπάρχει ανυπέρβλητο εμπόδιο από τους Άγγλους και Γάλλους , θα σας ειδοποιήσω να με φέρετε εις επαφή με τον Ρώσο απεσταλμένο». Πρόσθεσε ότι καλό θα ήταν να βολιδοσκοπήσει ο Κορδάτος και τον συντοπίτη του υπουργό Αντώνιο Καρτάλη για να δει και τους διαθέσεις τους κυβέρνησης.

Ο Κορδάτος πήγε στον Καρτάλη και μόλις άρχισε τους πρώτες νύξεις για την μεσολάβηση της Σοβιετικής Ρωσίας και χωρίς να του πει ότι βρίσκεται στην Αθήνα σοβιετικός απεσταλμένος ο συντοπίτης του υπουργός τον έβρισε και τον έδιωξε κακήν κακώς, χαρακτηρίζοντάς τον «παλιόπαιδο» και απειλώντας τον με σύλληψη από τον Γάσπαρη, τότε αρχηγό της αστυνομίας.

Με αυτό τον άθλιο τρόπο απορρίφθηκε η σοβιετική πρόταση για μεσολάβηση και ο Κορδάτος σημείωνε αργότερα πως «από τα λόγια του Καρτάλη μπορούσε να καταλάβει κανείς τη μούχλα που είχαν στο κεφάλι τους οι πολιτικοί που οδήγησαν τη χώρα και εκατομμύρια έλληνες στη Μικρασιατική Καταστροφή».

Αγγέλα Μπαρτσιώκα

Πηγές:

– ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, τόμος ΙΕ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ξ. ΝΙΔΕΡ, «Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ (ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ ΜΑΪΟΣ 1919», με επιμέλεια και σχολιασμό από τον Φίλιππο Δ. Δρακονταειδή, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ. -Δρ. Ιωάννης Σ. Παπαφλωράτος, «Η Ιστορία του Ελληνικού Στρατού (1833-1949)», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ, 2014.

– Χρήστος Καραγιάννης, «Το ημερολόγιον Χρήστου Καραγιάννη 1918-1922», εκδ. «Απόστολος Αποστολόπουλος», Αθήνα, 1976, σελ. 51).

-προφορική μαρτυρία -Παναγιώτη Κατσιγιάννη στον Γιώργο Γούσια, Καρδίτσα, 1978).Η εκστρατεία και το οικτρό της τέλος.

– Γιάνη Κορδάτου « Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας» τ. Χ ΙΙΙ, 1920-1924 , σελ.520-524, εκδόσεις «20ος Αιώνας», Αθήνα 1958, « Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», ο.π. ,σελ.112,113)., ο.π. , σελ. 566-568).

-Efsyn 21/2/2022 Θωμάς Σιδέρης.

-Πρώτο Θέμα 28-9-2019 Μιχάλης Στούκα