Τις τελευταίες ημέρες πολύς λόγος γίνεται για τη Συνθήκη της Λωζάνης. Για πρώτη φορά Τούρκος πρόεδρος εκφράζει δημοσίως τη διαφωνία του με τη Συνθήκη της Λωζάνης, με βάση την οποία δημιουργήθηκε η σύγχρονη Τουρκία.
Μιλώντας χθες, στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τόνισε ότι «μας απείλησαν με τη συνθήκη των Σεβρών το 1920 και μας παραπλάνησαν ώστε να δεχθούμε τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923 ως νίκη. Με αυτήν χάσαμε τα νησιά (του Αιγαίου) από τα οποία μπορούσες να φωνάξεις και να ακουστείς απέναντι».
Πρόσθεσε δε, ότι σε περίπτωση που πετύχαινε το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, ο διεθνής παράγοντας θα επέβαλλε στην Τουρκία μια συνθήκη πολύ πιο χειρότερη από αυτή των Σεβρών.
Η χρονική στιγμή δεν είναι τυχαία, καθώς ο Ερντογάν ετοιμάζει παράταση της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης στην Τουρκία, εξού και η δήλωση ότι, η επέκταση (της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης) για τρεις ακόμη μήνες θα ήταν ευεργετική για τη χώρα.
Ποια είναι όμως αυτή η συνθήκη και γιατί είναι τόσο σημαντική;
Η Συνθήκη της Λωζάνης υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου του 1923 από την Ελλάδα, την Τουρκία και τις άλλες χώρες που πολέμησαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και την Μικρασιατική εκστρατεία (1919-1922) και συμμετείχαν στην Συνθήκη των Σεβρών συμπεριλαμβανομένης και της ΕΣΣΔ (που δεν συμμετείχε στην προηγούμενη συνθήκη).
Η συνθήκη της Λωζάνης καθόρισε τα όρια της σύγχρονης Τουρκίας, με την Ελλάδα να χάνει τα εδάφη στην Ανατολική Θράκη, την Ίμβρο και την Τένεδο.
Κατάργησε την Συνθήκη των Σεβρών που δεν είχε γίνει αποδεκτή από την νέα κυβέρνηση της Τουρκίας που διαδέχθηκε τον Σουλτάνο της Κωνσταντινούπολης.
Μετά την εκδίωξη από την Μικρά Ασία του Ελληνικού στρατού από τον Τουρκικό υπό την ηγεσία του Κεμάλ Ατατούρκ, εμφανίστηκε η ανάγκη για αναπροσαρμογή της συνθήκης των Σεβρών.
Στις 20 Οκτωβρίου 1922 ξεκίνησε το συνέδριο που διακόπηκε μετά από έντονες διαμάχες στις 4 Φεβρουαρίου 1923 για να ξαναρχίσει στις 23 Απριλίου.
Το τελικό κείμενο υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου μετά από 7,5 μήνες διαβουλεύσεων.
Η Τουρκία ανέκτησε την Ανατολική Θράκη, την Ίμβρο και την Τένεδο, μια λωρίδα γης κατά μήκος των συνόρων με την Συρία, την περιοχή της Σμύρνης και της Διεθνοποιημένης Ζώνης των Στενών η οποία όμως θα έμενε αποστρατικοποιημένη και αντικείμενο νέας διεθνούς διάσκεψης.
Παραχώρησε τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία, όπως προέβλεπε και η συνθήκη των Σεβρών, αλλά χωρίς πρόβλεψη για δυνατότητα αυτοδιάθεσης. Ανέκτησε πλήρη κυριαρχικά δικαιώματα σε όλη της την επικράτεια και απέκτησε δικαιώματα στρατιωτικών εγκαταστάσεων σε όλη την επικράτειά της εκτός της ζώνης των στενών.
Η Ελλάδα υποχρεώθηκε να πληρώσει σε είδος (ελλείψει χρημάτων) τις πολεμικές επανορθώσεις. Η αποπληρωμή έγινε με επέκταση των τουρκικών εδαφών της Ανατολικής Θράκης πέρα από τα όρια της συμφωνίας. Τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος παραχωρήθηκαν στην Τουρκία με τον όρο ότι θα διοικούνταν με ευνοϊκούς όρους για τους Έλληνες. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης έχασε την ιδιότητα του Εθνάρχη και το Πατριαρχείο τέθηκε υπό ειδικό διεθνές νομικό καθεστώς.
Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία παραιτήθηκε από όλες τις διεκδικήσεις για τις παλιές περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εκτός των συνόρων της και εγγυήθηκε τα δικαιώματα των μειονοτήτων στην Τουρκία.
Με ξεχωριστή συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αποφασίστηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών από τις δύο χώρες και η αποστρατικοποίηση κάποιων νησιών του Αιγαίου.
