Το άρθρο που ακολουθεί είναι από τους “ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ“, περιοδική έκδοση της δεκαετίας του 1960. Τόσα χρόνια πριν…..Μας το έστειλε ο φίλος Παληοτάκης. Για να μην ξεχάσουμε ποτέ τη Χιροσίμα!
Στις 7 Αυγούστου 1945, στις 9 το πρωί, ένας αξιωματικός της αεροπορίας επισκέφθηκε τον καθηγητή Υοσίο Νισίνα στο εργαστήριό του και τον παρακάλεσε να τον ακολουθήσει ως το Γενικό Επιτελείο.
– Σε τι οφείλω την τιμή, ρώτησε ο Ιάπωνας επιστήμονας.
Ο αξιωματικός απάντησε με ένα αινιγματικό χαμόγελο. Ο Νισίνα τον ακολούθησε ανήσυχος. Στον δρόμο τον σταμάτησε ένας δημοσιογράφος του ιαπωνικού πρακτορείου ειδήσεων «Ντομέι».
– Κύριε καθηγητά, ακούσατε μήπως την ανακοίνωση των αμερικανών από το ραδιόφωνο;
– Δεν άκουσα τίποτε, αποκρίθηκε ο καθηγητής.
– Ισχυρίζονται ότι έριξαν μια βόμβα ουρανίου πάνω στη Χιροσίμα. Εγώ δεν το πιστεύω. Πρόκειται για προπαγανδιστικό κόλπο του εχθρού που έχει σκοπό να σπάσει το ηθικό του πληθυσμού. Ποια είναι η γνώμη σας; Το επιστημονικό σας κύρος σ’ όλο τον κόσμο είναι τεράστιο. Μια δική σας διάψευση θ’ αποδείξει σ’ όλο τον κόσμο ….
Ο δημοσιογράφος συνέχιζε να μιλά μα ο Νισίνα δεν τον άκουγε πια. Το 1920, ο Νισίνα εργαζόταν στην Κοπεγχάγη, στο Ινστιτούτο του Νιλς Μπορ. Μαζί μ’ έναν συνάδελφό του, ένα Γερμανό, είχε ανακαλύψει έναν φυσικό νόμο που φέρει το όνομα και των δύο επιστημόνων – νόμος Κλάιν / Νισίνα. Το ουράνιο … η πυρηνική διάσπαση … η βόμβα … η καταστροφή …. Ο Νισίνα ψέλλισε ταραγμένος:
– Η βόμβα του ατόμου …. Ναι, μπορεί να είναι αλήθεια …
Στο «Σημείο Μηδέν»
Στο Επιτελείο τον περίμενε ο στρατηγός Καβάμπε. Λίγες ώρες πριν, είχε λάβει ένα τρομερό τηλεγράφημα:
«Ολόκληρη η πόλη της Χιροσίμα καταστράφηκε μέσα σ’ ένα λεπτό από μια μόνη βόμβα.»
Ο Νισίνα βεβαίωσε ότι μπορεί να πρόκειται για ατομική βόμβα. Ο στρατηγός τον ρώτησε:
– Εσείς θα ξέρετε. Τι σχέδιο υπάρχει για άμυνα κατά της ατομικής βόμβας;
– Να καταστρέψετε όλα τα εχθρικά αεροπλάνα που πετάνε πάνω από την Ιαπωνία, απάντησε ο καθηγητής.
Την άλλη μέρα το απόγευμα, ο καθηγητής Νισίνα αντίκριζε από το αεροπλάνο τα ατέλειωτα ερείπια της Χιροσίμα. Δυο ολόκληρες μέρες, ο Ιάπωνας σοφός έμεινε μέσα στην πόλη, όπου πλανιόταν ακόμη η σκόνη κι η μυρωδιά από καμένο κρέας. Σε απόσταση 300 μέτρων από το επίκεντρο της έκρηξης, εξέτασε τα τούβλα των σπιτιών που η επιφάνειά τους είχε λιώσει. Μετρώντας το πάχος του λιωσίματος, μπόρεσε να προσδιορίσει τη θερμοκρασία που προκάλεσε η έκρηξη. Έπειτα εξέτασε τις σκιές των ανθρώπων και των πραγμάτων που κατά την έκρηξη είχαν ζωγραφιστεί πάνω στους τοίχους: Γύρω από τις σκιές, η επιφάνεια των ξύλινων τοίχων είχε καεί από την τρομερή λάμψη της βόμβας. Έτσι, ο Ιάπωνας καθηγητής μπόρεσε να υπολογίσει, με μεγάλη ακρίβεια, σε ποιο μέρος εξερράγη η βόμβα. Έπειτα, πήγε στο «σημείο μηδέν», ακριβώς, δηλαδή, στο επίκεντρο της έκρηξης. Εκεί έκανε τις μετρήσεις της ραδιενέργειας …. Ο καθηγητής Νισίνα ήταν ο πρώτος κορυφαίος επιστήμονας – αυτόπτης μάρτυρας της τρομερής ατομικής εποχής μας. Τέσσερις μήνες αργότερα, το σώμα του σκεπάστηκε με φουσκάλες ….
Όταν μιλάμε για πυρηνικά όπλα, πρέπει πρώτα απ’ όλα να ξεχάσουμε ό,τι ξέρουμε για τα λεγόμενα «κλασικά» όπλα – αυτά που πιάνει στα χέρια του ο κληρωτός ή που βλέπουμε να παρελαύνουν στις εθνικές γιορτές. Όλα αυτά έχουν τόση σχέση με τα πυρηνικά όπλα όση οι γροθιές ενός μικρού παιδιού με τη βολή μιας «κλασικής» πυροβολαρχίας. Ρίξτε μια ματιά σ’ αυτούς τους 6 αριθμούς:
1. 10,2
2. 90
3. 6.000
4. 20.000.000
5. 20.000.000.000
6. 100.000.000.000
Οι αριθμοί αυτοί παριστάνουν την ισχύ διαφόρων όπλων σε κιλά της ισχυρότερης «κλασικής» εκρηκτικής ύλης: της τρινιτροτολουόλης. Μπορείτε να τους συγκρίνετε, να «χωνέψετε» τις τεράστιες διαφορές που υπάρχουν ανάμεσά τους;
Ο πρώτος αριθμός δείχνει πόση εκρηκτική ύλη περιείχε μια οβίδα κανονιού με διάμετρο 155 χιλιοστά: 10 κιλά και 200 γραμμάρια. (Ευτυχισμένοι καιροί, που μετρούσαν ακόμα και τα γραμμάρια της τρινιτροτολουόλης!).
Ο δεύτερος αριθμός δείχνει το βάρος της εκρηκτικής ύλης της οβίδας ενός από τα μεγαλύτερα κανόνια που υπήρχαν το 1939, κατά την έκρηξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, του τηλεβόλου Σνάιντερ, διαμετρήματος 400 χιλιοστών: 90 κιλά.
Ο τρίτος αριθμός δείχνει πόσο ζύγιζε η εκρηκτική ύλη της μεγαλύτερης βόμβας «κλασικού» τύπου που ρίχτηκε από αεροπλάνο κατά τον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο. Έξι χιλιάδες κιλά (ή 6 τόννοι).
Μεγατόννοι ή μεγαθάνατοι
Ο τέταρτος αριθμός παριστάνει την ισχύ της βόμβας της Χιροσίμα. Είκοσι εκατομμύρια κιλά (δηλαδή 20.000 τόννοι) τρινιτροτολουόλης. Προσέξτε όμως. Η εκρηκτική ύλη που περιέχει (το ουράνιο 235) ζυγίζει μόλις 1 κιλό. Οι πρώτες βόμβες αυτού του τύπου ήταν σχετικά «δύσχρηστες». Αυτό οφείλονταν όχι στο βάρος της εκρηκτικής ύλης, αλλά στον πολύπλοκο μηχανισμό πυροδοτήσεως που ζύγιζε – τότε – αρκετούς τόννους. Σήμερα, ο μηχανισμός αυτός βελτιώθηκε: Μια βόμβα τύπου «Χιροσίμα» χωρά σε μια οβίδα διαμέτρου 280 χιλιοστών και μπορεί να εκτοξευθεί και από ένα κανόνι, που το χειρίζονται οκτώ στρατιώτες του πυροβολικού.
Ο τέταρτος αριθμός δείχνει την ισχύ μιας «μέσου μεγέθους» υδρογονοβόμβας: Είκοσι δισεκατομμύρια κιλά τρινιτροτολουόλης – δηλαδή είκοσι εκατομμύρια τόννοι. Για ν’ αποφύγουν τα πολλά μηδενικά, όρισαν μια καινούρια μονάδα ισχύος, τον μεγάτοννο, που ισοδυναμεί με ένα εκατομμύριο τόννους εκρηκτικής ύλης.
Για τον ίδιο λόγο όρισαν και μια καινούρια μονάδα θανάτου για τον ατομικό πόλεμο – τον μεγαθάνατο, που ισοδυναμεί με ένα εκατομμύριο νεκρούς!
Εδώ λοιπόν έχουμε μια βόμβα είκοσι μεγατόννων.
Ο πέμπτος αριθμός – εκατό δισεκατομμύρια κιλά τρινιτροτολουόλης – παριστά την ισχύ της βόμβας των 100 μεγατόννων, που έχει κατασκευάσει η Σοβιετική Ένωση.
Να κάνουμε δυο απλές συγκρίσεις; Η βόμβα της Χιροσίμα ήταν τρεις χιλιάδες φορές ισχυρότερη από τη μεγαλύτερη «κλασική» βόμβα αεροπλάνου.
Η βόμβα των εκατό μεγατόννων είναι πέντε χιλιάδες φορές ισχυρότερη από τη βόμβα της Χιροσίμα και ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ φορές ισχυρότερη από την «κλασική» βόμβα αεροπλάνου.
Ίσως αυτοί οι αριθμοί να μη λένε τίποτα – παραείναι μεγάλοι. Ας κάνουμε, όμως, μια άλλη σύγκριση. Στους δυο παγκόσμιους πολέμους (1914-1918 και 1939-1945) οι εμπόλεμοι προκάλεσαν δισεκατομμύρια εκρήξεις από οβίδες, βόμβες, όλμους, χειροβομβίδες, τορπίλες, νάρκες και άλλα σύνεργα καταστροφής. Όλες αυτές οι εκρήξεις είχαν συνολική ισχύ 10 μεγατόννων, όσο μια «μέτρια» υδρογονική βόμβα.
Από το 1945 ως το 1963, σε περίοδο ειρήνης, οι πυρηνικές δυνάμεις προκάλεσαν 300 περίπου πειραματικές εκρήξεις ισχύος 300-350μεγατόννων. Κάνετε τώρα τη σύγκριση: Όλοι οι πόλεμοι που έγιναν ως σήμερα από τότε που εφευρέθηκε το μπαρούτι προκάλεσαν εκρήξεις που η ισχύς τους υπολογίζεται μόνο σε μερικές δεκάδες μεγατόννων.
Σύγκριση της ισχύος των πυρηνικών όπλων μπορεί να γίνει μόνο με τα φυσικά φαινόμενα του πλανήτη μας και τις μεγάλες καταστροφές που έχουν προκαλέσει.
Η βόμβα των 10 μεγατόννων εκλύει τόση ενέργεια όσο και μια πρώτου μεγέθους έκρηξη ηφαιστείου.
Η βόμβα των 20 μεγατόννων είναι 10 φορές ισχυρότερη κι απόν δυνατότερο τυφώνα.
Ο μεγαλύτερος σεισμός που μετρήθηκε ποτέ ως τώρα έγινε στις 15 Αυγούστου 1950, με επίκεντρο τις ανατολικές προεκτάσεις των Ιμαλαΐων. Η έντασή του συγκρίνεται με την έκρηξη μιας μεγάλης υδρογονοβόμβας. Ο σεισμός αυτός προκάλεσε τεράστιες κατακρημνίσεις βράχων αλλά μόνο 2000 θανάτους, γιατί το επίκεντρό του ήταν σχεδόν ακατοίκητο. Όμως οι άνθρωποι κατασκευάζουν τις υδρογονοβόμβες για να χτυπήσουν κατοικημένα μέρη ….
Τον Σεπτέμβριο του 1923, ένας άλλος σεισμός κατέστρεψε τις πόλεις Τόκιο και Γιοκοχάμα. Γκρεμίστηκαν 550.000 σπίτια και μετρήθηκαν 100.000 νεκροί και πάνω από 100.000 τραυματίες. Αν σήμερα έπεφτε πάνω στο Τόκιο μια θερμοπυρηνική βόμβα ίσης ισχύος, οι ειδικοί δεν αμφιβάλλουν ότι τα θύματα θα φτάνουν περίπου τα 8 εκατομμύρια….
Η μεγαλύτερη έκρηξη ηφαιστείου σημειώθηκε το 1883 στο Κρακατόα, ένα ηφαιστειογενές νησάκι στον πορθμό της Σούνδης, ανάμεσα στη Σουμάτρα και την Ιάβα. Στη θέση του ηφαιστείου άνοιξε ένας λάκκος βάθους 300 μέτρων, όπου όρμησε μέσα η θάλασσα.
Μια θερμοπυρηνική έκρηξη εξαφάνισε το νησάκι Ελυζελάμπ, και στη θέση του δημιούργησε έναν κρατήρα βάθους πενήντα μέτρων. Τον Μάρτη του 1954, στο Μπικίνι, μια υδρογονοβόμβα έσκαψε έναν κρατήρα βάθους 50 μέτρων και διαμέτρου 1600 μέτρων. Τα υλικά που μετακινήθηκαν από την έκρηξη θα μπορούσαν να σκεπάσουν μια πόλη σαν το Παρίσι με στρώμα πάχους 200 μέτρων.
Ώστε, μια και μόνη υδρογονοβόμβα έχει την ίδια δύναμη με τις μεγαλύτερες θεομηνίες που έπληξαν ως τώρα την ανθρωπότητα. Στις αποθήκες των πυρηνικών δυνάμεων υπάρχουν σήμερα όπλα που η συνολική ισχύς τους είναι ίση με 2 ως 3000 βόμβες των 100 μεγατόννων. Οι αποθήκες αυτές είναι ένα τεράστιο κουτί της Πανδώρας. Αν επιτρέψουμε να το ανοίξουν – αν αφήσουμε να ξεσπάσει ο πυρηνικός πόλεμος – θα είναι σαν να προκαλέσουμε πολλές χιλιάδες σεισμούς με επίκεντρο τις μεγαλύτερες βιομηχανικές περιοχές του κόσμου, κι άλλες τόσες εκρήξεις ηφαιστείων που ο κρατήρας τους θα βρίσκεται στο κέντρο των πιο πυκνοκατοικημένων σημείων του πλανήτη μας.
Θάνατος σπεσιαλιτέ
Πώς σκοτώνουν οι πυρηνικές βόμβες; Με τρεις τρόπους: Με την πίεση του αέρα, με τη θερμότητα και με τη ραδιενέργεια. Οι δυο πρώτοι τρόποι ήταν γνωστοί από τότε που εφευρέθηκε το μπαρούτι. Η καταστροφή που σκορπίζουν είναι όμοια με αυτήν που προκαλούσαν οι κλασικές βόμβες αλλά άπειρα μεγαλύτερη σε έκταση. Η ραδιενέργεια είναι ένας καινούριος τρόπος θανάτωσης – σπεσιαλιτέ του «αιώνα του ατόμου».
Τα αποτελέσματα από τις δυο πρώτες αιτίες, την πίεση και τη θερμότητα, μπορούν να υπολογισθούν σχετικά εύκολα: Είναι γνωστό, π.χ., πως μια υδρογονοβόμβα των 100 μεγατόννων θα σκόρπιζε το γενικό θάνατο σε μια ακτίνα 70 χιλιομέτρων από το σημείο της εκρήξεώς της και θα προκαλούσε μεγάλες πυρκαγιές σε μια έκταση 144.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων – λίγο παραπάνω από την έκταση της Ελλάδας.
Η ραδιενέργεια είναι μια δύναμη που δεν ελέγχεται. Η άμεση δράση της είναι σχετικά μικρή. Λογαριάζουν ότι από τα θύματα της Χιροσίμα, μόνο ένα στα δέκα σκοτώθηκε από την άμεση δράση της ραδιενέργειας, δηλαδή από την πτώση των ραδιενεργών υλικών αμέσως μετά την έκρηξη. Όμως η μόλυνση της στρατόσφαιρας, δηλαδή των ψηλότερων στρωμάτων της ατμόσφαιρας, με ραδιενεργά υλικά και η διάδοσή τους ανάλογα με τα ρεύματα του αέρα μεταθέτει τον κίνδυνο του θανάτου από το παρόν στο μέλλον κι από τον σχετικά περιορισμένο χώρο της έκρηξης σ’ ολόκληρη την οικουμένη. Η ραδιενέργεια σκοτώνει «εχθρούς» και «φίλους», με τα ειδικά χαρακτηριστικά της καταστρέφει ακόμα και τις μέλλουσες γενιές. Τα ατομικά όπλα – από όπλα μαζικής καταστροφής – γίνονται κυριολεκτικά όπλα ομαδικής αυτοκτονίας.
Μετά τον κατακλυσμό
Λογαριάζουν ότι ένας θερμοπυρηνικός πόλεμος θα είχε σαν αποτέλεσμα ένα δισεκατομμύριο απώλειες για το ανθρώπινο γένος, κάπου είκοσι φορές περισσότερες από τους δυο προηγούμενους μεγάλους πολέμους.
Οι οπαδοί των εξοπλισμών και του πολέμου χρησιμοποιούν αυτή την τρομερή διαπίστωση σαν επιχείρημα …για τον πόλεμο. Διαπιστώνουν, δηλαδή, ότι όσες κι αν θα είναι οι απώλειες, η ανθρωπότης θα επιζήσει και μάλιστα με το κοινωνικό σύστημα που εκείνοι – οι υποκινητές του πολέμου – υποστηρίζουν. Ξεχνούν, όμως, ότι ο θερμοπυρηνικός πόλεμος, εκτός από τις άμεσες απώλειες σε ανθρώπους, θα προκαλούσε ένα τεράστιο κενό σε εργατικά χέρια, επιστήμονες, τεχνικούς και παραγωγικές εγκαταστάσεις. Αυτόματα, η ανθρωπότητα θα γύριζε πολλά χρόνια πίσω. Ο Αμερικανός φυσικός Χέρμαν Καν, θεωρητικός του πυρηνικού πολέμου, λογάριαζε πόσα χρόνια θα χρειάζονταν οι Ηνωμένες Πολιτείες να ανορθώσουν την οικονομία τους ανάλογα με το μέγεθος των απωλειών που θα τους προκαλούσε ο πόλεμος. Κατήρτισε κι ένα πίνακα:
Αριθμός νεκρών Απαιτούμενα έτη για την ανοικοδόμηση
1 εκατομμύριο 1 έτος
2 εκατομμύρια 2 έτη
10 εκατομμύρια 5 έτη
20 εκατομμύρια 10 έτη
40 εκατομμύρια 20 έτη
80 εκατομμύρια 50 έτη
160 εκατομμύρια 100 έτη
Κατά τον Καν, λοιπόν, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα χρειασθούν 50-100 χρόνια για να φθάσουν το σημερινό οικονομικό τους επίπεδο, αν ξεσπάσει ένας πυρηνικός πόλεμος. Τα στοιχεία του ίσως είναι υπερβολικά αισιόδοξα, γιατί στηρίζονται στην υπόθεση πως ένα μεγάλο μέρος των ΗΠΑ – ιδιαίτερα η ύπαιθρος – θα μείνει άθικτο από την τρομερή ραδιενέργεια, που θα προκαλέσει ο πυρηνικός κατακλυσμός. Ας δεχτούμε, όμως, τις απόψεις του. Ποιος μπορεί να μας πει με ποιο κοινωνικό σύστημα θα ζήσουν τα δυστυχισμένα επιζώντα εκατό ή είκοσι εκατομμύρια Αμερικανών; Και ποιος μπορεί να πει ποιο σύστημα θα διαλέξει το ένα δισεκατομμύριο ανθρώπων που θα επιζήσει από τον θερμοπυρηνικό κατακλυσμό;
Η «χρησιμότητα του τρόμου»
Εκατόν είκοσι δισεκατομμύρια δολάρια ξοδεύονται κάθε χρόνο για τις στρατιωτικές δαπάνες σ’ όλο τον κόσμο (από αυτά, πάνω από πενήντα δισεκατομμύρια ξοδεύουν οι Ηνωμένες Πολιτείες). Αν υποθέσουμε ότι επί 25 χρόνια η ανθρωπότητα καταργούσε τις στρατιωτικές δαπάνες, θα προέκυπτε ένα κεφάλαιο από τρία τρισεκατομμύρια δολάρια – όσο περίπου αξίζει όλος ο πλούτος που έχει συσσωρεύσει η ανθρωπότητα (σπίτια, καλλιέργειες, εργοστάσια – τα πάντα) με εργασία χιλιετηρίδων.
Όσοι κερδίζουν από τους εξοπλισμούς χρησιμοποιούν ένα σημαντικό μέρος από τα κέρδη τους για να πείσουν την υπόλοιπη ανθρωπότητα πως η δαπάνη αυτή είναι αναγκαία. Είναι, λένε, ο φόρος της ανθρωπότητας για την ασφάλειά της – ο «μοντέρνος» όρος για την ασφάλεια είναι η περίφημη «ισορροπία του τρόμου». Η λογική τους θα ήταν πολύ αστεία, αν δεν ήταν τόσο επικίνδυνη. Αν δεν ξοδεύαμε τόσα για την ισορροπία του τρόμου, λένε, θα είχαμε κιόλας αλληλοσπαραχθεί! Μια ολόκληρη φιλολογία για τη «χρησιμότητα» της ατομικής βόμβας προσπαθεί να μας πείσει ότι χωρίς αυτήν θα …σκοτωνόμασταν με τραπεζομάχαιρα. Κι είναι ακριβώς στο όνομα αυτής της «λογικής» που σήμερα ο Ντε Γκωλ, αύριο η Δυτική Γερμανία και μεθαύριο – γιατί όχι – η ρατσιστική Νοτιοαφρικανική Ένωση θα ζητήσουν να κατοχυρώσουν τα «εθνικά συμφέροντα» μέσα στην ακροβασία του τρόμου. Αυτός θα είναι ο μαθηματικά βέβαιος τρόπος ν’ ανοίξει το τρομερό κουτί της Πανδώρας για την καταστροφή της ανθρωπότητας.
Η πύρινη αλήθεια
Πριν από δεκαοκτώ χρόνια, η πύρινη σφαίρα της Χιροσίμα έγραψε με γράμματα τόσο φωτεινά, που τύφλωσαν όσους τα διάβασαν, τη μοιραία προειδοποίηση: Στον κόσμο γεννήθηκε μια τρομερή δύναμη, που μπορεί να καταστρέψει το γένος των ανθρώπων – ή μπορεί να το οδηγήσει σ’ απάτητες κορφές. Το κλειδί της καταστροφής και της προόδου το κρατούν στα χέρια τους οι άνθρωποι. Αυτή την καυτή αλήθεια φωνάζουν κάθε χρόνο τα θύματα της Χιροσίμα σ’ όλο τον κόσμο. Αυτή την καυτή αλήθεια, με την ευκαιρία της επετείου της Χιροσίμα, πρέπει να μάθει ο ελληνικός λαός.
Σ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Παληοτάκης
Για το blog των Λαμπράκηδων
