Στον Ταύρο, στα Πετράλωνα, στην οδό Χαμοστέρνας, υπάρχει μνημείο για τους 11 τσιγγάνους που εκτέλεσαν οι Γερμανοί τον Αύγουστο του 1944 για την αντιστασιακή τους δράση.
Ο τσιγγάνος καπετάνιος του ΕΛΑΣ Βασίλης Μήτρου (“Καπετάν-Γύφτος“) από την Κύμη Εύβοιας, ήταν ηγετική μορφή στον ΕΛΑΣ της Εύβοιας, και μάλιστα ανατίναξε ένα γερμανικό αντιτορπιλικό πριν σκοτωθεί στη μάχη της Λαμπούσας.
Η οικογένεια Βρυσάκη από τη Λιβαδειά, με την υπόνοια της κατασκοπίας στάλθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Στον ΕΔΕΣ αναφέρονται Ρομά οπλίτες.
Οπως και, προηγουμένως, στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, στην Αλβανία, μαρτυρούνται πολλές περιπτώσεις τσιγγάνων στρατιωτών.
Κατά την υποχώρηση των στρατευμάτων, μετά την κατάρρευση του μετώπου, τον Απρίλη του 1941, οι εξαθλιωμένοι στρατιώτες που προσπαθούσαν να φτάσουν στα σπίτια τους, συχνά με τα πόδια, περιθάλπονταν από τσιγγάνους σκηνίτες, που τους παρείχαν τροφή και κατάλυμα και έβραζαν τα ρούχα τους για να φύγουν οι ψείρες, σύμφωνα με τον Αυγουστίνο Καντιώτη, τότε αρχιμανδρίτη και αργότερα Μητροπολίτη Φλώρινας.
Στη Σίνδο το 1943-1944 υπήρχε στρατόπεδο συγκέντρωσης με μετακινούμενες οικογένειες τσιγγάνων.
Τσιγγάνοι υπήρχαν ανάμεσα και στους άμαχους, θύματα αντιποίνων στον Παρακάλαμο Ιωαννίνων, στη Βοιωτία, στη Σκύδρα Πέλλας, στα χωριά της Θεσσαλονίκης.
Ο τσιγγάνος Αργύρης Κίτσας, εγκατεστημένος στο Σκυλίτσι Βέροιας, όταν συνάντησε στο βουνό, όπου είχε πάει για ξύλα, έναν αξιωματικό αντιστασιακής ομάδας μαζί με τους άντρες του, τους έδωσε το κάρο με τα μουλάρια του.
H μαρτυρία τού τότε 15χρονου Ιωάννη Βρυσάκη έχει εξαιρετικά σημασία:
«ΚΑΘΕ ΠΡΩΙ μας έβγαζαν έξω και μας έξυναν τα πρόσωπα. Οι Γερμανοί Ες Ες μας έτριβαν τα πρόσωπα με τούβλα για να μας ασπρίσουν. Είχαν κλομπ και χτυπούσαν όποιον δεν καθόταν. Αυτή η αθλιότητα κράτησε δέκα μέρες»
Λειβαδιά, 1942
Ο Ιωάννης Βρυσάκης ήταν τότε 15 χρόνων. Σήμερα ζει κάπου στην Αγία Βαρβάρα. H μαρτυρία του είναι πιθανότατα η μοναδική που καταγράφεται ανάμεσα στους Έλληνες Τσιγγάνους για τα χρόνια της Κατοχής.
«Οι Γερμανοί ήθελαν να μας αφήσουν, αλλά παρενέβη ένας γερμανοτσολιάς. “Αυτοί γυρνάνε συνεχώς, είναι κατάσκοποι”, είπε στους Γερμανούς και μας κράτησαν». Και μια λεπτομέρεια: «Οι Γερμανοί», λέει ο I. Βρυσάκης «θα μας μετέφεραν σε στρατόπεδα. Αλλά παρενέβη ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός και μας άφησαν».
Υπάρχει μία (πανεπιστημιακή) εργασία, της οποίας το αντικείμενο είναι ακριβώς αυτό: Οι Ελληνες Τσιγγάνοι στα χρόνια της Κατοχής.
Πρόκειται για την εργασία με τα στοιχεία:
Δημήτριος Ν. Τσακίρης – Η συμπεριφορά των κατοχικών δυνάμεων απέναντι στους Ελληνες τσιγγάνους και πως επέζησε αυτή η μειονότητα [Ιωάννινα 2004]
και μπορείτε να την διαβάσετε παρακάτω ή/και να την κατεβάσετε στον σκληρό σας δίσκο.
Η εργασία αυτή πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, από το Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, και από τον τομέα Παιδαγωγικής, Πρόγραμμα “ΕΠΕΑΕΚ, Εκπαίδευση τσιγγανόπαιδων”.
Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι η συγκεκριμένη εργασία είναι ένας διπλός άθλος:
Πρώτον, διότι, φαίνεται επιτέλους ότι κάποιος δημόσιος φορέας ασχολήθηκε με αυτήν την πτυχή της ζωής των τσιγγάνων συμπατριωτών μας, την περίοδο της Κατοχής.
Και δεύτερον, διότι η συλλογή μαρτυριών από επιζήσαντες τσιγγάνους μάλλον είναι μια πολύ δύσκολη δουλειά, ειδικά στις αρχές της δεκαετίας του 2000, και ειδικότερα γιατί ο μέσος όρος ζωής των Ελλήνων τσιγγάνων είναι περίπου 60 χρόνια.
http://xyzcontagion.wordpress.com
Ακολουθεί η εργασία:
