* Το πλεόνασμα επισπεύδει και επιδεινώνει την κατάρρευση
* Η Ελλάδα και το ευρώ είναι θύματα μιας πολιτικής που καταστρέφει την Ευρώπη
Tη συνέντευξη πήρε ο Παύλος Κλαυδιανός
Η συζήτηση, πλέον, γίνεται πάνω στην πιο επίσημη παραδοχή ότι απαιτείται νέος δανεισμός, ένα τρίτο μνημόνιο. Ας το σχολιάσουμε.
Ενώ η κυβέρνηση επαίρεται ότι επιτυγχάνει πρωτογενές πλεόνασμα, 1,5% του ΑΕΠ, το οποίο μάλιστα προβλέπεται ότι θα αυξηθεί σε 3% και σε 4,5% στη συνέχεια, συγχρόνως επιβεβαιώνεται ότι από το 2015 θα αναπτύσσεται μαύρη τρύπα, δηλαδή χρηματοδοτικό κενό. Όσο μεγαλύτερο είναι το πρωτογενές πλεόνασμα σήμερα, τόσο μεγαλύτερο το χρηματοδοτικό κενό αύριο. Πού οφείλεται το χρηματοδοτικό κενό; Στο ίδιο το πλεόνασμα! Όσο η κυβέρνηση βγάζει πλεόνασμα από την οικονομία, τόσο η οικονομία βυθίζεται στην ύφεση, και σε ακόμη μεγαλύτερη ανεργία. Τα πρόσθετα μέτρα που επιβάλλονται για να βγει πλεόνασμα προκαλούν βαθύτερη ύφεση και υψηλότερη ανεργία, αλλά και μειωμένη ικανότητα της οικονομίας να παράγει πρόσθετο εισόδημα και συνεπώς να εξυπηρετεί τα χρέη της. Η ανεργία θα υπερβεί το 30%. Επομένως, η ύπαρξη του χρηματοδοτικού κενού είναι συνέπεια της επίτευξης πλεονάσματος.
Πλεόνασμα σημαίνει ότι η κυβέρνηση, το κράτος, αφαιρεί περισσότερη ρευστότητα από την οικονομία. Πλεόνασμα θα πει περισσότερη αφαίμαξη από την οικονομία. Η οικονομία σήμερα στην Ελλάδα έχει πρόβλημα ρευστότητας, κλείνουν υγιείς επιχειρήσεις, έχει καταρρεύσει η αγορά και η κυβέρνηση αντί να αυξάνει τη ρευστότητα, ώστε να αναπνεύσει η οικονομία, με το πλεόνασμα τη συρρικνώνει ακόμη περισσότερο. Όσο το λεμόνι στύβεται τόσο λιγότερο χυμό αποδίδει. Εμφανίζεται, λοιπόν, μια μαύρη τρύπα στον ορίζοντα από το 2015, ωστόσο αυτή δεν έρχεται εκ των πραγμάτων αλλά είναι συνέπεια της επιδίωξης πλεονάσματος πάση θυσία. Η πολιτική της επίτευξης πλεονάσματος σε συνθήκες βαθιάς ύφεσης της οικονομίας είναι λανθασμένη, αναποτελεσματική, αντιπαραγωγική.
Φόρου υποτελής η Ελλάδα
Το μνημόνιο που επίκειται θα συνοδεύεται και από νέα μέτρα;
Δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε ακόμη. Αν συνοδεύεται όμως και με πρόσθετα μέτρα, τόσο το χειρότερο.
Η απάντηση σ’ αυτό -το τόνισε και ο Σόιμπλε- είναι ότι η ανάπτυξη της οικονομίας θα επιτευχθεί μέσω τους σκέλους των μεταρρυθμίσεων.
Ισχύει το ίδιο. Όσο πιο πολύ προχωρούν οι λεγόμενες μεταρρυθμίσεις, τόσο πιο πολύ βαθαίνει η ύφεση και η οικονομία, δεν ανακάμπτει. Φυσικά, μπορεί κάποιος να διερωτάται: «Μα δεν πρέπει να γίνουν οι μεταρρυθμίσεις;» Οπωσδήποτε, αυτές που είναι απαραίτητες, ασφαλώς πρέπει να γίνουν, ωστόσο το κάθε τι έχει τον καιρό του. Οι μεταρρυθμίσεις δεν προτάσσονται της ανάγκης να βγει η οικονομία από την ύφεση και την υψηλή ανεργία, αλλά ακολουθούν. Περίοδος μεταρρυθμίσεων είναι κατά την ανοδική φάση της οικονομίας, όχι όταν αυτή βρίσκεται σε κατάρρευση. Όσο η οικονομία βρίσκεται σε καθοδική δυναμική, η περίοδος δεν είναι κατάλληλη για καμιά μεταρρύθμιση. Δεν υποτιμώ την ανάγκη για μεταρρυθμίσεις, αλλά κατά την περίοδο της ανάκαμψης, όχι πριν, αλλά μετά. Βεβαίως, πρέπει να έχουμε, για παράδειγμα, ένα αποτελεσματικό κράτος. Στις σημερινές συνθήκες, όμως, η κινητικότητα των υπαλλήλων καταντά προθάλαμος των απολύσεων. Την ίδια στιγμή βλέπουμε, πχ, οι ΗΠΑ για να καταπολεμήσουν την ύφεση, προσλαμβάνουν ανέργους με επιδοτούμενα κρατικά προγράμματα δημοσίων έργων! Εκεί, όλες οι πλευρές αναγνωρίζουν ότι ο κύριος δείκτης της αμερικανικής οικονομίας είναι η απασχόληση, αυτός ανεβάζει ή κατεβάζει κάθε μήνα το χρηματιστήριο. Στη Γαλλία, η κυβέρνηση Ολάντ επιδοτεί μέσω του κράτους 50.000 θέσεις νέων εργαζόμενων προκειμένου να μειώσει την ανεργία των νέων. Στην Ελλάδα, όχι μόνο δεν επιδοτούμε θέσεις απασχόλησης νέων ανέργων, αλλά απολύουμε και αυτούς που έχουμε στο δημόσιο και κατά την πιο ακατάλληλη στιγμή. Το κράτος, αντί να ασκεί αντι-κυκλική πολιτική, πρωταγωνιστεί στην φίλο-κυκλική πολιτική, δηλαδή επισπεύδει και επιδεινώνει την κατάρρευση. Ενώ θα όφειλε αντίθετα να επιδοτεί ακόμη και τεχνητές, θέσεις εργασίας. Και όλα αυτά, ενώ δεν έχει ακόμη αποδειχθεί ούτε το αν έχουμε πλεονάζον προσωπικό ούτε φυσικά που εντοπίζεται αυτό.
Στη Γερμανία το ελληνικό ζήτημα είναι στο κέντρο της προεκλογικής αντιπαράθεσης. Αναφέρονται και τα ποσά που θα απαιτήσει το νέο μνημόνιο: 11 δισ. για το ’15, 77 δισ. ως το 2020.
Καταρχάς, τα χρήματα αυτά οι δανειστές μόλις τα δώσουν, θα τα πάρουν αμέσως πίσω, δεν θα έλθουν καν στην Ελλάδα, είναι για ελληνικά ομόλογα που λήγουν στο διάστημα αυτό, όμως όχι έναντι του ιδιωτικού τομέα, αλλά έναντι της ΕΚΤ και των δημόσιων τομέων. Αν υποτεθεί ότι τα χρήματα αυτά τα δίνει ο γερμανός φορολογούμενος είναι για να σώσει τις δικές του τράπεζες, ενώ βέβαια χρεώνονται στον ελληνικό λαό. Δένεται η Ελλάδα για τα επόμενα εκατό χρόνια. Η χώρα θα είναι φόρου υποτελής στους δανειστές της για μακρό-χρονικό διάστημα. Αυτοί θα είναι οι κερδισμένοι, όχι εμείς. Διασώζουν τον οφειλέτη για να μπορούν να τον χρεώνουν. Κι όταν ακόμη προβαίνουν σε διευκολύνσεις πληρωμής δεν ζημιώνουν με κανένα τρόπο.
Το ΔΝΤ δεν μιλά τελευταία αν και το «όχι στο κούρεμα» είναι στη διαπασών.
To ΔNT έχει εκφρασθεί επανειλημμένα και οριστικά σαφώς υπέρ του κουρέματος και δεν το εγκαταλείπει, θα επανέλθει. Οι Γερμανοί το απορρίπτουν λόγω προεκλογικής δημαγωγίας. Εάν αυτό γινόταν στην Ελλάδα, η χώρα μας θα ήταν υπόλογη, όμως για την Γερμανία θεωρείται από όλους φυσιολογικό.
Γερμανία: Σύγχυση εν μέσω δημαγωγίας
Είναι όμως διατυπώσεις που δεσμεύουν. Δεν θα δυσκολέψει τη συζήτηση, μετά, με το ΔΝΤ;
Οπωσδήποτε είναι προεκλογικά πυροτεχνήματα. Μετεκλογικά, η συζήτηση τότε θα τοποθετηθεί κατ’ ανάγκη σε πιο ρεαλιστική βάση. Όταν ομιλεί η κ. Λαγκάρντ δεν βρίσκεται στον αέρα. Πίσω της βρίσκεται η Αμερική, η οποία κατευθύνει το ΔΝΤ. Ταυτόχρονα είναι και όλες οι άλλες μεγάλες οικονομίες του κόσμου, όπως Βραζιλία, Ινδία, Κίνα, Ρωσία. Θέλουν όλες το χρέος να γίνει διαχειρίσιμο και να τελειώνουμε με τη λιτότητα, διότι αλλιώς θεωρούν ότι ρίχνουν τα χρήματα τους σε τρύπιο βαρέλι.
Ας ξαναγυρίσουμε στη Γερμανία.
Ενώ θα υπάρξει τρίτο μνημόνιο, οι σοσιαλδημοκράτες κατηγορούν τη Μέρκελ ότι το αποκρύβει, για να τη φέρουν σε δύσκολη θέση. Αυτή όντως δεν ήθελε να το παραδεχθεί για επίσης ψηφοθηρικούς λόγους. Όμως, όταν το ομολόγησε πρόσθεσε επίσης κάτι άλλο το οποίο αποσιωπήθηκε.
Ότι θα συνεχιστούν οι πιέσεις προς την Ελλάδα.
Εκτός αυτού. Παραδέχτηκε ότι ο γερμανός φορολογούμενος δεν είναι ηλίθιος, γνωρίζει πολύ καλά ότι, τελικά, η Γερμανία με τα δάνεια προς τον Νότο κερδίζει και δεν χάνει. Διότι στην Ελλάδα και στις χώρες του Νότου «πουλάμε το μεγαλύτερο μέρος των προϊόντων μας, αυτές είναι οι πελάτες μας». Η ίδια σημείωσε, επίσης, ότι αυτά είναι δάνεια και δεν χαρίζονται, αλλά θα επιστραφούν με τόκους. Όμως πιο σημαντικό προεκλογικό νέο είναι η θέση του SPD για την ανάγκη ενός Σχεδίου Μάρσαλ για την άμεση ανάκαμψη στον Νότο και στην Ευρώπη. Στη Γερμανία επικρατεί σύγχυση εν μέσω δημαγωγίας και δεν γίνεται καθαρό στον κόσμο, στο φορολογούμενο – ως και η Linke σε αυτόν αναφέρεται και τον κολακεύει. Παρ’ όλα αυτά, προχωρά αυτή η ιδέα όπως και του ευρωομόλογου.
Όμως, το χρέος δεν είναι σήμερα το πρώτιστο πρόβλημα της χώρας. Το μεγαλύτερο και οξύτερο πρόβλημα είναι σήμερα το τρίπτυχο ανεργία-λιτότητα-ύφεση. Η αποπληρωμή του ιδιωτικού χρέους έχει μεταφερθεί για μετά το 2025, διατηρείται η αποπληρωμή των τόκων. Έχουμε, δηλαδή, ένα περιθώριο 12ετιας. Το επείγον είναι η ανάκαμψη. Τα επιτόκια έχουν περιορισθεί στο 2%. Ο Στουρνάρας διαβεβαιώνει ότι θα δανεισθούμε από τις αγορές από το 2014. Η Τουρκία πληρώνει επιτόκια 10%, η Ινδία 11%,η Βραζιλία 12%. Γιατί άραγε η Ελλάδα θα δανειστεί με χαμηλότερο επιτόκιο;
Η κρίση του Νότου εξαπλώνεται στην ευρωζώνη
Η Ευρώπη είναι πάντα σε ύφεση, οι κοινωνικές αντιδράσεις πολλαπλασιάζονται. Αναφέρθηκες προηγουμένως στο ότι τίθεται ζήτημα ενός Σχεδίου Μάρσαλ κ.τ.λ. Πλησιάζει, ίσως, η στιγμή κάποιων τροποποιήσεων της κυρίαρχης πολιτικής λιτότητας;
Η ύφεση προκύπτει από την πολιτική λιτότητας, με πρόσχημα την αντιμετώπιση των ελλειμμάτων, που επιβάλλει η Γερμανία σε ολόκληρη την Ευρωζώνη. Όμως αυτό δεν μπορεί να γίνεται αιώνια, είναι ένας κύκλος, έχει τα όριά του, τις συνέπειες πληρώνει σήμερα και η ίδια η Γερμανία με περίπου μηδενική ανάπτυξη. Το δραματικό θα ήταν ο Νότος να καταποντίζεται και η υπόλοιπη Ευρώπη να πηγαίνει καλά. Αν συνέβαινε αυτό το εφιαλτικό σενάριο, θα οδηγούσε στο συμπέρασμα ότι ο Νότος δεν χρειάζεται στην ΕΕ, ότι της είναι βαρίδι. Όμως σήμερα γίνεται φανερό ότι η κρίση του Νότου επεκτείνεται σε ολόκληρη την Ευρωζώνη και συνεπώς τίθεται οξύ ζήτημα αναθεώρησης ολόκληρης της μέχρι σήμερα ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής.
Αυτό που προκύπτει από την προεκλογική συζήτηση στη Γερμανία είναι ότι έχει ενισχυθεί η θέση να παραμείνει η Ελλάδα στην Ε.Ε. Όπως και ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της Γερμανίας.
Ναι, το θέμα εξόδου τίθεται πλέον όλο και λιγότερο, το θέτουν μόνο οι ακροδεξιοί, αυτοί που αξιώνουν και η Γερμανία να φύγει από την ΕΕ. Το επιχείρημα της Μέρκελ είναι ότι το ενδεχόμενο κούρεμα του ελληνικού χρέους θα μειώσει την αξιοπιστία της Ευρωζώνης. Ωστόσο, οι ιδιώτες έχουν ήδη υποστεί το κούρεμα από τον Φεβρουάριο του 2012. Και εξάλλου, η αξιοπιστία της Ευρωζώνης πλήττεται σήμερα περισσότερο με τη συντήρηση ενός μη-βιώσιμου χρέους, όπως το ελληνικό, παρά με το κούρεμα και τη μετατροπή του σε διαχειρίσιμο. Φαντασθείτε, ότι την αναδιάρθρωση και κούρεμα του ελληνικού χρέους διεκδικούν με έμφαση σήμερα οι ιδιωτικές τράπεζες, με επικεφαλής το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο του Τσαρλς Νταλάρα. Δηλαδή το διεκδικούν οι ίδιες οι αγορές. Η Μέρκελ επικαλείται τις αγορές, ενώ αυτές όμως αξιώνουν το κούρεμα. Η αξιοπιστία του χρέους χάνεται όχι όταν το κούρεμα γίνει, αλλά αντίθετα όσο αυτό αναβάλλεται.
Σκέφτομαι ότι στη βάση αυτή, οι ευρωπαϊκές ελίτ δεν θέλουν σαφώς ακραία προβλήματα (πχ χρεοκοπίες) στο Νότο, τα τρέμουν. Προκύπτει αυτό τελευταία και στη Γερμανία. Ενισχύεται έτσι η δυνατότητα να απαιτηθεί στον Νότο συνολικά μια άλλη πολιτική και μάλιστα δυναμικά από ορισμένες πολιτικές δυνάμεις. Ο ΣΥΡΙΖΑ, πχ, τώρα έχει περισσότερα ατού, επιχειρήματα. Δεν ήταν εδώ και ένα ή δύο χρόνια έτσι.
Δεν έχουμε ικανοποιητική ευρωπαϊκή διακυβέρνηση των προβλημάτων της ευρωζώνης. Αυτό επισημαίνει σήμερα στη Γερμανία το SPD. Ασφαλώς, έχει ενισχυθεί σήμερα η αξίωση για διαφορετική ευρωπαϊκή πολιτική. Αυτή τη στιγμή, η φωνή του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να μιλάει για ολόκληρη την Ευρώπη και να βρίσκεις πλάτες σ’ ολόκληρη την ανθρωπότητα, που θέτει σήμερα την Ευρώπη υπό κατηγορία για την πολιτική λιτότητας που ακολουθεί. Η θέση αυτή είναι σαφώς ενισχυμένη. Και αυτό παρά κάποια προβλήματα αξιοπιστίας που δημιουργούνται από τις δύο αντίθετες ροπές που μέχρι σήμερα περικλείει η εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ. Έναντι της γραμμής που σημείωσα ήδη ότι έχει σοβαρή διεθνή στήριξη, που παρεμβαίνει στα ευρωπαϊκά πράγματα και υποστηρίζει μια γραμμή ευρωπαϊκής διαχείρισης του ευρωπαϊκού χρέους, σχέδιο Μάρσαλ για την ανάκαμψη κ.τ.λ., υπάρχει η άποψη που επιμένει να αντιμετωπίζει το ζήτημα εθνοκεντρικά, προεξοφλώντας ότι η Ευρώπη δεν διορθώνεται, ότι είναι αυτή που είναι και δεν αλλάζει με τίποτα και οτι κάθε μάχη σ’ αυτό το πεδίο είναι εκ των προτέρων χαμένη και δεν χρειάζεται. Η Ελλάδα όμως είναι θύμα, εντέλει, μιας πολιτικής που δεν αποβλέπει στη διάσωση του ευρώ αλλά που, όπως βλέπουμε καθαρά, καταστρέφει την Ευρώπη. Οι πολιτικές που εμφανίζονται ως υποστηρικτικές του ευρώ στην πραγματικότητα απειλούν με αποδιάρθρωση το σύνολο της Ευρωζώνης. Σήμερα, η Ελλάδα δεν είναι θύμα του ευρώ, όπως φαντάζονται κάποιοι, αλλά τόσο η Ελλάδα όσο και το ευρώ είναι από κοινού θύματα εθνικιστικών πολιτικών επιλογών που υπονομεύουν το ευρωπαϊκό σύνολο, τη συνοχή του, όπως και τις επιμέρους χώρες μέλη.