Συνέντευξη με τον ΕΡΙΚ ΤΟΥΣΕΝ-Η κρίση δίνει τη δυνατότητα για μια θεραπεία σοκ

Πώς θα χαρακτηρίζατε την κατάσταση των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Ελλάδα, που έχουν τεράστιο δημόσιο χρέος;

Η κατάστασή τους μπορεί να συγκριθεί με εκείνη στη Λατινική Αμερική, όπου το 1982 ξέσπασε η κρίση του χρέους. Στην περίπτωση της Ευρώπης, όπως στη Λατινική Αμερική, αρκετά χρόνια μετά το ξέσπασμα της κρίσης βρισκόμαστε σε μια κατάσταση όπου οι ιδιώτες πιστωτές και οι εκπρόσωποί τους έχουν καταφέρει να επιβάλουν τους όρους τους προς τις κυβερνήσεις, και τις αναγκάζουν να εφαρμόζουν βάναυσες πολιτικές προσαρμογής, που οδηγούν σε περικοπές των δημόσιων δαπανών και μείωση της αγοραστικής δύναμης του πληθυσμού. Αυτό βυθίζει τις οικονομίες σε μια κατάσταση μόνιμης ύφεσης.
Ωστόσο στη Λατινική Αμερική το επίπεδο του χρέους δεν έφτασε ποτέ στο σημείο που βρίσκεται σήμερα στις περισσότερες χώρες της ευρωζώνης.
Το ευρωπαϊκό επίπεδο του χρέους είναι εντυπωσιακό. Σαφώς υπάρχουν διαφορές μεταξύ των δύο κρίσεων, αλλά στη σύγκριση που κάνω το επίπεδο του χρέους δεν είναι θεμελιώδους σημασίας.
Εννοείτε ότι η σύγκριση σας επικεντρώνεται στις πολιτικές συνέπειες των κρίσεων;
Φυσικά. Στα τέλη της δεκαετίας του ‘80, οι πιστωτές της Λατινικής Αμερικής, δηλαδή η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ, η Λέσχη των Παρισίων, το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών και η Λέσχη του Λονδίνου για τους τραπεζίτες, κατάφεραν να επιβάλουν τους δικούς τους όρους. Οι ιδιώτες πιστωτές μετέφεραν ένα μέρος των χρεών τους σε πολυμερείς οργανισμούς και στα κράτη μέσω της τιτλοποίησης, δηλαδή της μετατροπής των τραπεζικών δανείων σε τίτλους. Ένα άλλο μέρος των τραπεζικών χρεών μειώθηκε και μετατράπηκε σε νέους τίτλους με σταθερό επιτόκιο. Έτσι, το σχέδιο Brady έπαιξε σημαντικό ρόλο στην υπεράσπιση των συμφερόντων των τραπεζιτών και στην επιβολή μιας μόνιμης λιτότητας. Το σχέδιο διάσωσης για την Ελλάδα κάνει το ίδιο: μειώνει την αξία των αποθεμάτων του χρέους, τα οποίο στη συνέχεια θα ανταλλαχτούν με νέα ομόλογα. Οι ιδιωτικές τράπεζες μειώνουν έτσι τα χρέη τους στην Ελλάδα (ή την Πορτογαλία, την Ιρλανδία …) όπως έκαναν με τη Λατινική Αμερική, αλλά σταδιακά και σε μαζική κλίμακα, οι πιστωτές είναι έτοιμοι να ασκήσουν τεράστια πίεση για να γίνει στο ακέραιο η αποπληρωμή των νέων τίτλων που κατέχονται από τις τράπεζες (τόκοι και κεφάλαιο). Έτσι, κάθε δάνειο προς την Ελλάδα θα χρησιμοποιηθεί για να πληρώνει τα χρέη της. Ταυτόχρονα, η τρόικα απαιτεί μόνιμη λιτότητα στις κοινωνικές δαπάνες, μαζικές ιδιωτικοποιήσεις, οπισθοδρόμηση, όσον αφορά τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα, που όμοιά της δεν έχουμε δει από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και μια ουσιαστική παράδοση της εθνικής κυριαρχίας των χωρών που έχουν την ατυχία που χρειάζονται πιστώσεις. Στη Λατινική Αμερική, η περίοδος αυτή ονομάστηκε «η μακριά νύχτα του νεοφιλελευθερισμού».
Οι πιστωτές ανάγκασαν επίσης τις χώρες της Λατινικής Αμερικής να μειώσουν μισθούς, συντάξεις και κοινωνικές δαπάνες, και να συμμορφωθούν ευλαβικά στην πληρωμή του χρέους.
Για αυτό λέω ότι είμαστε σε μια παρόμοια κατάσταση. Στην Ευρώπη το πρόβλημα εξακολουθεί να πλήττει τις ασθενέστερες χώρες, ωστόσο, οι χώρες αυτές ως σύνολο είναι περίπου 170 εκατομμύρια άνθρωποι στα 500 εκατομμύρια της Ε. Ε., ενώ οι περισσότερες άλλες ευρωπαϊκές χώρες εφαρμόζουν σε μικρότερο βαθμό άκρως συντηρητικές κοινωνικές πολιτικές: Γερμανία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Βέλγιο…
Η πολιτική συνέπεια της κρίσης του χρέους στη Λατινική Αμερική ήταν η δημιουργία του νεοφιλελεύθερου κράτους. Η Ευρώπη κινείται προς την ίδια κατεύθυνση;
Αυτό δεν είναι κάτι καινούριο, για τρεις δεκαετίες οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές εφαρμόζονται στην Ευρώπη. Είναι προφανές, ότι στην κρίση που επιβάλει το ΔΝΤ, η απάντηση των κυβερνήσεων που εκπροσωπούν τις άρχουσες τάξεις των μεγάλων τραπεζών και των μεγάλων βιομηχανικών επιχειρήσεων είναι να εφαρμοστεί η θεραπεία σοκ, όπως περιγράφεται από τη Ναόμι Κλάιν. Στόχος τους είναι να ολοκληρωθεί το νεοφιλελεύθερο σχέδιο, που παρουσίασε η Θάτσερ στη Βρετανία και σταδιακά εξαπλώθηκε στην Ευρώπη κατά τη δεκαετία του ΄80. Για τις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, που ανήκαν στο σοβιετικό μπλοκ, αυτή είναι η δεύτερη θεραπεία σοκ μέσα σε 25 χρόνια.
Και η κρίση του χρέους στην Ευρώπη είναι μια ευκαιρία για να εδραιωθεί ό,τι είχε αρχίσει η Θάτσερ.
Η κρίση δίνει τη δυνατότητα για μια θεραπεία σοκ, όπως αυτή που επέβαλαν οι πιστωτές και οι άρχουσες τάξεις στη Λατινική Αμερική.
Ισχύει ότι το δόγμα της ασφάλειας στην Ευρώπη εισήχθηκε από τη Λατινική Αμερική, όπου τα συνδικάτα είχαν ονομαστεί «τρομοκράτες»;
Είναι σαφές ότι ο αυταρχισμός στον τρόπο άσκησης της εξουσίας στην Ευρώπη αυξάνεται. Τα τελευταία χρόνια, τέθηκαν σε ισχύ αντιτρομοκρατικοί νόμοι που ποινικοποιούν τα κοινωνικά κινήματα. Η καταστολή αυξάνεται, αλλά δεν λαμβάνει τη μορφή της φυσικής εξόντωσης των ακτιβιστών όπως στη Λατινική Αμερική στα τέλη της δεκαετίας του ΄70, αρχές του ΄80. Ωστόσο, η κατάσταση στην Ευρώπη είναι παρόμοια με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπου μετά τις αιματηρές δικτατορίες εγκαταστάθηκαν μεταβατικά καθεστώτα ή δημοκρατίες που εφαρμόζουν πολύ σκληρά τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Στην Ευρώπη ζούμε μια περίοδο περιθωριοποίησης της νομοθετικής εξουσίας, οι τεχνοκράτες γίνονται αρχηγοί κρατών, ο κοινωνικός διάλογος έχει εγκαταλειφθεί, οι κοινωνικές διαμαρτυρίες καταστέλλονται και γίνονται προσπάθειες περιορισμού του δικαιώματος της απεργίας.
Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα για να βγει από το πρόβλημα;
Να σταματήσει να υπακούει στις εντολές της τρόικας, και μονομερώς να αναστείλει την πληρωμή της οφειλής της, για να αναγκάσει τους πιστωτές να διαπραγματευτούν σε συνθήκες δυσμενείς. Εάν η Ελλάδα αναστείλει την αποπληρωμή, όπως έκανε ο Ισημερινός το 2008, όλοι οι κάτοχοι ομολόγων θα τα πουλήσουν στο 30% (ή λιγότερο) της ονομαστικής τους αξίας. Αυτό θα θέσει σε πίεση τους ομολογιούχους και θα δώσει μεγαλύτερη δυνατότητα στην ελληνική κυβέρνηση για να επιβάλει τους όρους της.
Ο Ισημερινός σταμάτησε να πληρώνει για τις κινητές αξίες μετά από έναν έλεγχο του χρέους, αν και δεν ήταν σε τόσο άσχημη θέση όσο η Ελλάδα σήμερα. Η Αργεντινή έπαψε επίσης να πληρώνει το 2001, ευρισκόμενη σε μια κατάσταση παρόμοια με την ελληνική.
Για την Αργεντινή, η αναστολή της πληρωμής, σε σχέση με τις χρηματοπιστωτικές αγορές, κράτησε τρία χρόνια (Δεκέμβριος 2001 – Μάρτιος 2005) και συνεχίζεται ακόμα σε σχέση με τη Λέσχη του Παρισιού, δηλαδή, πάνω από 10 χρόνια. Με τον τρόπο αυτό, η Αργεντινή κατάφερε να κάνει επανεκκίνηση της οικονομικής ανάπτυξης και επέβαλε στους πιστωτές επαναδιαπραγμάτευση του χρέους με έκπτωση 60%.
Αυτό, όμως, είχε ως αποτέλεσμα τον αποκλεισμό της Αργεντινής από τις χρηματοπιστωτικές αγορές μέχρι σήμερα.
Βέβαια, αλλά αν και η Αργεντινή έχει αποκλειστεί από τις χρηματοπιστωτικές αγορές, έχει έναν μέσο ρυθμό ετήσιας αύξησης κατά 8%. Αυτό δείχνει ότι μια χώρα μπορεί να βρει εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης σε σχέση με τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Ο Ισημερινός εξέδωσε επίσης νέους τίτλους στις αγορές και είχε 6% αύξηση το 2011, ενώ η Ελλάδα υπέστη μια πτώση του ΑΕΠ κατά 7%.
Όμως ο Ισημερινός δανείζεται από την Κίνα με πολύ υψηλά επιτόκια.
Είναι αλήθεια. Θα πρέπει να βρούμε τρόπους προστασίας της κυριαρχίας του, όσον αφορά αυτές τις νέες πηγές χρηματοδότησης. Για αυτό πρέπει να επιταχυνθεί η λειτουργία της Τράπεζας του Νότου.
Έχετε υποστηρίξει ότι μεγάλο μέρος του ελληνικού χρέους είναι παράνομο. Ωστόσο, αυτό μπορεί να αποδειχτεί μόνο με έναν έλεγχο.
Πολλά ευρωπαϊκά κοινωνικά κινήματα έχουν αποκομίσει διδάγματα από την εμπειρία της Λατινικής Αμερικής. Η πρότασή μας για τον λογιστικό έλεγχο του χρέους έχει βρει μεγάλη απήχηση, οι πρωτοβουλίες ελέγχου του χρέους βρίσκονται σε καλό δρόμο, και ήδη έχουν ξεκινήσει σε επτά ευρωπαϊκές χώρες (Ελλάδα, Γαλλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιρλανδία, Ιταλία και Βέλγιο).
Μπορούμε να οδηγηθούμε σε έλεγχο του χρέους της Ελλάδας;
Το ελπίζω. Αυτό θα απαιτούσε, όμως, μια κυβερνητική αλλαγή, πράγμα που σημαίνει ότι τα κοινωνικά κινήματα πρέπει να είναι αρκετά ισχυρά ώστε να σταματήσουν τις κυβερνητικές λύσεις που είναι ευνοϊκές για τους πιστωτές και να έρθει μια εναλλακτική κυβέρνηση στην εξουσία. Στη Λατινική Αμερική χρειάστηκαν 20 χρόνια για να αρχίσει να γίνεται αυτό.
Χρειάζεται, επομένως, πολύς χρόνος για να αλλάξει ο προσανατολισμός των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, όπως η Ελλάδα.
Πράγματι, η τρέχουσα κρίση μπορεί να διαρκέσει 10 ή 15 χρόνια. Είμαστε μόνο στο πρώτο στάδιο της αντίστασης. Θα είναι πολύ δύσκολο. Είναι, όμως, εξαιρετικά επείγον για τα ευρωπαϊκά κοινωνικά κινήματα να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να εκφράσουν την ενεργή αλληλεγγύη τους με τον ελληνικό λαό για να οικοδομηθεί μια κοινή ευρωπαϊκή πλατφόρμα αντίστασης στην λιτότητα, που θα καταφέρει την ακύρωση των παράνομων χρεών.