Η νομοθετική κατάργηση του νόμου 3838/2010 – του περίφημου νόμου Ραγκούση- αποτέλεσε βασική προεκλογική εξαγγελία της Νέας Δημοκρατίας. Ο νόμος προβλέπει τη δυνατότητα κτήσης της ελληνικής ιθαγένειας-υπηκοότητας από τα παιδιά των νόμιμων μεταναστών, λόγω της γέννησης των παιδιών τους στην Ελλάδα, είτε λόγω της επιτυχούς εξαετούς φοίτησής τους σε ελληνικό σχολείο. Η ρύθμιση αυτή επεδίωκε την διευκόλυνση της ομαλής ένταξης αυτών των παιδιών στην ελληνική κοινωνία και τον περιορισμό των σε βάρος τους διακρίσεων. Αποτέλεσε μία ορθή και αναγκαία νομοθετική σύγκληση του ελληνικού δικαίου της Ιθαγένειας με το δίκαιο των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Ο σημερινός πρωθυπουργός –εγγυητής κατά τα άλλα της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας- αντιμετώπισε τον συγκεκριμένο νόμο ως «εθνική» απειλή. Όταν η ελληνική δεξιά ομνύει στο όνομα της «Ευρώπης», εννοεί κατά βάση το EUROGROUP ή την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Στα θέματα εθνικής ταυτότητας όμως δεν σηκώνει μύγα στο σπαθί της. «Ελληνας γεννιέσαι, δεν γίνεσαι», όπως έχει δηλώσει εξάλλου ο έκπτωτος νομάρχης Ψωμιάδης.
Οι θιασώτες του δικαίου του «αίματος» και της «καταγωγής» βρέθηκαν να έχουν, απροσδόκητο, και εκ του αποτελέσματος, σύμμαχο το Συμβούλιο της Επικρατείας. Φυσικά και η Ολομέλεια του Σ.τ.Ε δεν υιοθέτησε ρατσιστικές θεωρίες, κήρυξε ωστόσο (καθ΄ολοφάνερη υπέρβαση της αρμοδιότητας του) το νόμο εν μέρει αντισυνταγματικό. Σύμφωνα με το σκεπτικό της υπ. αρ. 460/2013 απόφασης, τα τυπικά κριτήρια ( 5ετής νόμιμη παραμονή γονέων, εξαετής φοίτηση σε σχολείο) δεν αρκούν για να γίνει ένα παιδί μεταναστών Έλληνας υπήκοος. Σε αυτά πρέπει να προστεθούν και ουσιαστικά κριτήρια που να αποδεικνύουν τον ουσιαστικό δεσμό του με την κοινωνία, ο οποίος για την πλειοψηφία των δικαστών του Σ.τ.Ε σημαίνει την ανάπτυξη εθνικής συνείδησης. Όμως, όπως σωστά επισήμανε η διαφωνούσα μειοψηφία των δικαστών του Σ.τ.Ε, η Ιθαγένεια είναι νομικός δεσμός του ατόμου με το Κράτος και όχι βεβαίως με το Έθνος. Συνεπάγεται την ιδιότητα του πολίτη του ελληνικού κράτους. Τι σημαίνει η ιδιότητα του πολίτη ενός κράτους του οποίου το Σύνταγμα εγγυάται το δημοκρατικό και φιλελεύθερο χαρακτήρα; Σημαίνει την εφαρμογή της αρχής της καθολικής ισότητας έναντι του Νόμου και της Διοίκησης. Σημαίνει επίσης το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, να έχει δηλαδή ένα πρόσωπο πλήρη πολιτικά δικαιώματα.
Η κατοχύρωση των δικαιωμάτων των Ελλήνων πολιτών γίνεται ανεξάρτητα από το εάν έχουν ή όχι αναπτυγμένη εθνική συνείδηση. Η ελευθερία της συνείδησης και του φρονήματος είναι ένα συνταγματικό δικαίωμα του οποίου φορείς είναι όχι μόνο οι πολίτες αλλά και κάθε άνθρωπος (Βλ. αρ.2 και αρ.5 παρ.1 Σ). Καθένας είναι νομικά ελεύθερος να αξιολογεί ως υπέρτερη της εθνικής συνείδησης, είτε τη θρησκευτική είτε την κοσμοπολίτικη είτε την ατομικιστική είτε την ταξική του συνείδηση. Από τη σκοπιά του Συντάγματος μια τέτοια επιλογή δεν αποτελεί αιτία στέρησης πολιτικών δικαιωμάτων ή διακριτικής άνισης μεταχείρισης εκ μέρους των κρατικών οργάνων. Οπότε και το ερώτημα αν πρέπει να έχει την ελληνική ιθαγένεια ένα παιδί που γεννιέται και ανατρέφεται στην Ελλάδα από γονείς αλλοδαπούς δεν μπορεί να εξαρτάται από την ύπαρξη εθνικής συνείδησης. Και άραγε ποιών, των γονιών που έχουν ξένη υπηκοότητα ή μήπως του ίδιου του παιδιού που μόλις αρχίζει να μαθαίνει τον κόσμο. Εξαρτάται μόνο από την ηθικοπολιτική, εν τέλει, απόφαση μιας κοινωνίας, να ανεχτεί ή όχι την ύπαρξη στους κόλπους της, μίας κατηγορίας παιδιών που δεν θα έχουν ίσα δικαιώματα με τα άλλα παιδιά. Και για τα οποία παιδιά ακόμα και αυτό το δικαίωμα της παραμονής τους στη χώρα δεν θα είναι εξασφαλισμένο. Η πατρίδα στην οποία μεγαλώνουν, τους υπόσχεται την πιθανή μελλοντική αναγνώρισή τους ως ισότιμων μελών της πολιτικής κοινότητας που λέγεται Ελληνικός Λαός , χωρίς να αποκλείει όμως και το ενδεχόμενο απέλασής τους. Μια δημοκρατική πολιτική κοινότητα όμως δεν μπορεί να ανεχθεί την ύπαρξη πολιτών Β΄κατηγορίας.
Ο ουσιαστικός δεσμός του παιδιού με τη χώρα στην οποία μεγαλώνει (τον οποίο απαιτεί το ΣτΕ), τεκμαίρεται, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, από την κυρίως συναισθηματική και ιδιοσυγκρασιακή πρόσληψη του περιβάλλοντος κόσμου . Επίσης, από το γεγονός της ανάπτυξης της διάνοιάς του σε συσχέτιση με την γλωσσική ικανότητα, που αναπτύσσεται κατεξοχήν στο χώρο του σχολείου. Πιθανόν τα βιώματα της παιδικής και εφηβικής ηλικίας είναι που εξηγούν τη συναισθηματική φόρτιση που έχει για τους περισσότερους ανθρώπους η λέξη πατρίδα. Από εκεί και πέρα το εάν ο ουσιαστικός αυτός δεσμός θα γίνει φυσιολογικός ή τραυματικός εξαρτάται από παράγοντες όπως η επίσημη πολιτική του Κράτους, το κατά πόσο δηλαδή, αυτή θα προάγει την ένταξη του ή τον αποκλεισμό. Επίσης από τις πρακτικές της κοινωνίας, και σε ποιο βαθμό αυτές θα εκφράζουν αλληλεγγύη, αδιαφορία ή ξενοφοβία . Είναι αυτονόητο ότι αν η χορήγηση ιθαγένειας στα παιδιά των μεταναστών γίνεται τελικά μόνο κάτω από αυστηρές προϋποθέσεις, τότε το μόνο που μπορούμε να αναμένουμε είναι η ένταση των σε βάρος τους πρακτικών διαχωρισμού.
Στο σκεπτικό της πλειοψηφίας του ΣτΕ γίνεται υπόμνηση στο νομοθέτη ότι το ελληνικό κράτος συγκροτήθηκε ως εθνικό κράτος, και ότι η ελληνική κοινωνία παριστά διαχρονική ενότητα, με ορισμένο πολιτιστικό υπόβαθρο, μία κοινότητα με σχετικά σταθερά ήθη και έθιμα. Φυσικά ένας τέτοιος στατικός και απλοϊκός ορισμός του Έθνους είναι εντελώς προβληματικός. Ο νομοθέτης βεβαίως δεν δεσμεύεται ποτέ από τα ήθη και τα έθιμα ενός έθνους, ειδικά αν αυτά παραβιάζουν συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα, για παράδειγμα των γυναικών, των παιδιών, των αλλοδαπών κλπ. Ως προς το θέμα της διαχρονικής ενότητας του έθνους αυτό είναι ένα νόμιμο -αν και ανοιχτό σε τελείως διαφορετικές μεταξύ τους ερμηνείες- ερώτημα για την επιστήμη της Ιστορίας, αλλά δεν αφορά ως τέτοιο την Νομική Επιστήμη. Θα είχε βέβαια ιδιαίτερο ενδιαφέρον, σε ότι αφορά το ζήτημα της ιθαγένειας, η μελέτη της συμπεριληπτικής πολιτικής που ακολούθησαν οι Επαναστάτες του ‘21 στο ζήτημα της χορήγηση της ιθαγένειας σε αλλόγλωσσους και αλλόφυλους πληθυσμούς, που στήριξαν έμπρακτα την Επανάσταση. Ή επίσης η μελέτη των Συνταγμάτων του δημοκράτη- εθνεγέρτη Ρήγα. Σε κάθε περίπτωση όμως ο Δικαστής δεν νομιμοποιείται επουδενί, να συναγάγει κανονιστικές συνέπειες μέσα από μια τέτοια ερμηνεία της έννοιας του Έθνους, που να αντιφάσκει πλήρως στην έννοια του Λαού- εκλογικού σώματος , ως του θεμελίου της Αρχής της Λαϊκής Κυριαρχίας.
Λογικά, μέσα στους επόμενους μήνες αναμένουμε νομοθετική πρωτοβουλία της Κυβέρνησης για το θέμα της Ιθαγένειας. Το πιθανότερο είναι μία πολύ αυστηρή τροποποίηση του νόμου Ραγκούση αντί της κατάργησής του, ώστε να τηρήσουν έστω τα προσχήματα οι δύο μικρότεροι εταίροι του κυβερνητικού συνασπισμού. Αυτό σημαίνει ότι δεκάδες χιλιάδες παιδιά που ζουν στη χώρα μάλλον δεν θα αναγνωριστούν ως αυριανοί πολίτες της. Και τούτο εξαιτίας της πιθανής έκπτωσης των γονιών τους από το καθεστώς νομιμότητας, λόγω των αδιανόητων ποσοστών ανεργίας στην εποχή των Μνημονίων. Η άγρια μνημονιακή επίθεση στα δικαιώματα και τις προσδοκίες της κοινωνικής πλειοψηφίας, θιγεί με βάναυσο τρόπο τις ζωές των μεταναστών στην Ελλάδα. Τα παιδιά των μεταναστών όμως είναι φίλοι και συμμαθητές των δικών μας παιδιών, άρα παιδιά μας. Και θα έχουν μαζί ένα κοινό μέλλον ως αυριανοί πολίτες της χώρας μας. Αυτό αποτελεί ήδη συνείδηση για την πλειοψηφία των πολιτών, και άρα μία πραγματικότητα που αργά ή γρήγορα θα επικυρωθεί και νομοθετικά. Και ας πιστεύουν ότι θέλουν οι σημερινοί κήρυκες της ξενοφοβίας και της μισαλλοδοξίας.
