Με αφορμή την επέτειο της 25ης Μαρτίου θα ακούσουμε ύμνους και εκκλήσεις για «εθνική ενότητα» και το πώς θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε όλοι μαζί ενωμένοι αυτές τις δύσκολες στιγμές που ζει η «πατρίδα» μας. Όμως δεν είμαστε όλοι το ίδιο, δεν είμαστε όλοι τραπεζίτες και υπουργοί αλλά υπάρχουν και άνεργοι και απεργοί που παλεύουν για ένα κομμάτι ψωμί.
Από τη δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους μέχρι σήμερα, η ιστορία για την Επανάσταση του 1821 έχει γίνει «εθνικός μύθος» και η ουσία της έχει χαθεί, με την εξίσωση του Ρήγα Φεραίου και του Πατριάρχη Γρηγορίου του Έ (που είχε «αφορίσει» και τον Ρήγα και την Επανάσταση).
Τι έγινε λοιπόν πραγματικά το 1821; Αρχικά, δεν υπήρξε καμία απελευθέρωση από τον «τουρκικό ζυγό» και καμία συνέχεια στην μεγάλη ιστορία του «έθνους» που κόπηκε απότομα (σύμφωνα με τον Παπαρηγόπουλο). Ούτως ή άλλως το έθνος είναι νεωτερικός όρος που δόθηκε με την παρακμή της φεουδαρχίας και την άνοδο της αστικής τάξης.
Επίσης, η δημιουργία ανεξάρτητου κράτους ήταν ιδέα της ελληνικής αστικής τάξης και κυρίως δε των Ελλήνων Φαναριωτών, μια ομάδα σημαντικών προσωπικοτήτων με μεγάλη δύναμη στο εμπόριο του «παροικιακού ελληνισμού». Αυτοί αποτέλεσαν και τη βάση για την ανάπτυξη του «Νεοελληνικού Διαφωτισμού», που μαζί με τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης, άρχισαν να μιλάνε για απελευθέρωση, ανεξαρτητοποίηση κλπ. Η επανάσταση του ’21 λοιπόν ήταν μια καθαρά αστική επανάσταση.
Πρέπει να πούμε όμως και τι καθεστώς επικρατούσε εκείνη την περίοδο στον ελλαδικό χώρο. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν μια παρηκμασμένη φεουδαρχική κοινωνία η οποία σιγά- σιγά έχανε ολοένα και περισσότερο τη δύναμή της από τις καπιταλιστικές σχέσεις που αναπτύσσονταν στο εσωτερικό της. Και ενώ φαινόταν σε πρώτη φάση ο Σουλτάνος να κρατάει τα ηνία, πολύ σημαντικό ρόλο έπαιζαν και η Εκκλησία με το Πατριαρχείο (που ήταν θεσμοί του οθωμανικού κράτους) και εκμεταλλευόντουσαν με τον πιο σκληρό τρόπο τους «ραγιάδες». Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι με την ανεξαρτητοποίηση το ελληνικό κράτος διαχώρισε τη θέση του με αυτούς τους θεσμούς και η Εκκλησία κήρυξε το «Αυτοκέφαλό» της.
Πολύ βρώμικο ρόλο είχαν και οι «κοτζαμπάσηδες» οι οποίοι πήγαιναν και έπαιρναν τους φόρους των μικροαγροτών και στην κυριολεξία τους κατέστρεφαν. Εδώ πέρα σταματάει και το παραμύθι περί καλών χριστιανών αφού οι χριστιανοί προύχοντες, με τις πλάτες και του Σουλτάνου, “έγδυναν με χίλιους δυο τρόπους τον ραγιά γεωργό και δουλευτή”.
Αυτοί όμως οι “γεωργοί και δουλευτές” έκαναν την Επανάσταση και όχι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός όπως θέλει η «επίσημη» ιστορία να το επιβάλλει. Αντίθετα ήταν ο τσαγκάρης Παναγιώτης Καρατζάς που έχοντας δίπλα του τον έμπορο Βαγγέλη Λιβαδά και τον φαρμακοποιό Νίκο Γερακάρη ξεκίνησαν τον λαϊκό ξεσηκωμό στις 21 του Μάρτη και όχι στις 25.
Ένα ακόμη ερώτημα είναι γιατί αυτή η επανάσταση δεν ξεκίνησε πιο νωρίς. Η πιο λογική απάντηση βρίσκεται στο γεγονός ότι στις δυο πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα είχε ξεσπάσει μια μεγάλη οικονομικοκοινωνική κρίση στην περιοχή, άλλα η (καπιταλιστική) ανάπτυξη στον ελλαδικό χώρο δεν ήταν τέτοια ώστε να επέλθει σύγκρουση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτό μας οδηγεί σε αυτά που αναφέραμε παραπάνω και στους Έλληνες της Διασποράς οι οποίοι κίνησαν τις όλες διαδικασίες (βλ. Φιλική Εταιρία) λόγω της οικονομικής και κοινωνικής δύναμης που είχαν.
Βέβαια, έπαιξε και ρόλο το γεγονός ότι και οι ντόπιοι προύχοντες και αστοί έβλεπαν ότι με την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θα καταστρέφονταν και οι ίδιοι οπότε αναγκαστικά και αυτοί μπήκαν από ένα σημείο και μετά στην Επανάσταση, στην δική τους πάντως επανάσταση, για αυτό και έφτιαξαν και ένα αστικό κράτος με Καποδίστριες και Όθωνες και όχι με Ροβεσπιέρους.
Το συμπέρασμα πάντως είναι ότι η κοινωνία μόνο με επαναστάσεις αλλάζει, και σίγουρα όχι με αστικές επαναστάσεις που η μια εκμεταλλευτική μειοψηφία θα εναλλάσσεται με την άλλη, όπως έγινε με την επανάσταση του 1821, αλλά με επαναστάσεις που θα ξεκινάνε και θα καταλήγουνε στους κατατρεγμένους και στης γης τους κολασμένους, τους άνεργους, τους μετανάστες και τους εξεγερμένους.
Barikat, τ.4, 19.03.14
Πηγή: «Η κοινωνική σημασία της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821», Γ. Κορδάτος, εκδ.Μάτι.
