Οι υποστηρικτές της παραμονής της Βρετανίας στην ΕΕ εντείνουν τις προσπάθειές τους μιας και το δημοψήφισμα εντός/εκτός ΕΕ μπορεί να γίνει ακόμα και τον ερχόμενο Ιούνιο.
Ένα από τα επιχειρήματα θα είναι ότι η ΕΕ, ως διακρατικός χώρος, υπερβαίνει τους περιορισμούς των εθνικών κρατών. Πρόκειται για ειρωνεία, όλα αυτά συμβαίνουν ακριβώς τη στιγμή που τέτοιοι ακριβώς περιορισμοί – στην πιο ωμή εκδοχή συνοριακών ελέγχων – εξαπλώνονται σε όλη την ήπειρο σαν φωτιά.
Η συνθήκη του Σένγκεν που υπογράφτηκε το 1985 υποτίθεται ότι ξαναέφτιαχνε μια Ευρώπη χωρίς διαβατήρια, όπως ήταν πριν το ξέσπασμα του πρώτου παγκόσμιου πολέμου το 1914. Τώρα περιλαμβάνει 26 κράτη (22 κράτη μέλη της ΕΕ και τέσσερα μη μέλη) ανάμεσα στα οποία δεν απαιτείται έλεγχος διαβατηρίων ανάμεσά τους. Η Βρετανία εξαιρέθηκε αλλά οι πολίτες της έχουν ευεργετηθεί από την διευκόλυνση μετακίνησης ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη.
Η διαδικασία αυτή τώρα αντιστρέφεται. Όταν ξέσπασε η προσφυγική κρίση το καλοκαίρι η Ευρώπη χωρίστηκε στα δύο, από τη μια μεριά εκείνες οι χώρες – με εξέχουσα περίπτωση την Ουγγαρία – που πήραν έκτακτα μέτρα, υψώνοντας φράχτες κλπ και από την άλλη εκείνες που αρχικά καλωσόρισαν τους πρόσφυγες, για παράδειγμα η Γερμανία και η Σουηδία.
Όχι πια. Στις αρχές Ιανουαρίου η σουηδική κυβέρνηση επέβαλε συνοριακούς ελέγχους με τη Δανία, τερματίζοντας την 50χρονη περίοδο ελεύθερης μετακίνησης ανάμεσα στις δύο χώρες. Τώρα πια υπάρχουν έλεγχοι διαβατηρίων στην πανέμορφη γέφυρα στα στενά του Όρεσουντ που συνδέει την Κοπεγχάγη με το Μάλμε (διάσημη και από την τηλεοπτική σειρά Η Γέφυρα).
Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, αρχιτέκτονας της πολιτικής για το καλωσόρισμα των προσφύγων, δέχεται σφοδρά πυρά μέσα από το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα και το πιο αντιδραστικό σύμμαχο, τους Βαυαρούς Χριστιανοκοινωνιστές. Η γερμανική κυβέρνηση –συμμαχία Χριστιανοδημοκρατών με τους Σοσιαλδημοκράτες– υπόσχεται τώρα να απελάσει όλους τους «δευτερεύοντες πρόσφυγες», δηλαδή αυτούς που μπήκαν στην ΕΕ από αλλού.
Η διάκριση αυτή είναι κρίσιμη για το σύστημα συνοριακών ελέγχων της ΕΕ. Σύμφωνα με αυτή, οι μετανάστες θα πρέπει να παραμείνουν στη χώρα μέλος πρώτης εισόδου μέχρι να αποφασιστεί τι θα γίνει με την αίτηση παραμονής τους. Για τους ανθρώπους που μπαίνουν σε κίνδυνο και διασχίζουν τη Μεσόγειο αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να παραμείνουν σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία όπου η ανεργία είναι υψηλή αντί να πάνε προς τη βόρεια Ευρώπη όπου υπάρχουν δουλειές.
Αυτό το μοντέλο δέχεται πίεση εδώ και χρόνια καθώς οι μετανάστες πεισματικά διέρχονται από τα σύνορα. Τώρα πια κατέρρευσε. Η απάντηση της ΕΕ είναι χαρακτηριστική, κατηγορεί την Ελλάδα.
Εκτός Σένγκεν
Η Κομισιόν εξέδωσε την περασμένη εβδομάδα μια ανακοίνωση με την οποία απειλεί να βγάλει εκτός Σένγκεν την Ελλάδα επειδή απέτυχε να αστυνομεύσει την μεγαλύτερη ακτογραμμή στη Μεσόγειο, την ίδια ακριβώς στιγμή που, κατά απαίτηση της ΕΕ, το ελληνικό κράτος κάνει διαρκείς περικοπές στις κοινωνικές υπηρεσίες που είναι απαραίτητες για να αντιμετωπιστεί η εισροή προσφύγων. Την ίδια στιγμή συζητιέται σχέδιο ενίσχυσης της Δημοκρατίας της Μακεδονίας –μιας μικρής και φτωχής χώρας που δεν είναι καν μέλος της ΕΕ– στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας ώστε να οχυρωθεί και να αποτρέψει την περαιτέρω διείσδυση των προσφύγων στην Ευρώπη.
Εν τω μεταξύ, η ΕΕ μελετά την αναστολή της Σένγκεν, θεωρητικά για μερικά μόνο χρόνια. Οι προτάσεις αυτές πάνε χέρι-χέρι με τις διαπραγματεύσεις που γίνονται στις Βρυξέλλες ώστε να επιτραπεί στη Βρετανία να περιορίσει την μετανάστευση (από χώρες της ΕΕ προς τη Βρετανία) ως μέτρο «έκτακτης ανάγκης» για να μην κατακλυστεί υποτίθεται το κοινωνικό της κράτος.
Όλη αυτή η συζήτηση είναι παράλογη. Ο πληθυσμός της Ευρώπης γερνάει με γρήγορους ρυθμούς και για τον λόγο αυτό χρειάζεται μετανάστες για να διατηρήσει την οικονομία της. Αντιμετωπίζει τους πρόσφυγες απλά σαν οικονομικό κόστος όταν η ίδια τους η εργασία μπορεί να παράξει τους πόρους για να καλυφθούν οι όποιες ανάγκες έχουν. Όλοι ξέρουν το πόσο εξαρτώνται τα βρετανικά νοσοκομεία από εργατικό δυναμικό που προέρχεται από άλλες χώρες της ΕΕ και τον υπόλοιπο κόσμο.
Τελικά όμως πρόκειται για διαφωνία σε σχέση με την αλληλεγγύη και τη δικαιοσύνη, όχι τα οικονομικά. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πανικοβάλλονται και τρέπονται σε φυγή στη θέα των ρατσιστών και των φασιστών όπως οι μασκοφόροι τραμπούκοι που έκαναν πογκρόμ στη Στοκχόλμη την περασμένη Παρασκευή απειλώντας τα «παιδιά των φαναριών από τη βόρεια Αφρική».
Ευτυχώς όμως υπάρχουν δύο πλευρές σε αυτή την πάλη. Η άλλη πλευρά αντιπροσωπεύεται από τις δύο ελληνικές ποδοσφαιρικές ομάδες που την ίδια μέρα κατά την έναρξη του αγώνα κάθισαν κάτω για να διαμαρτυρηθούν για τους θανάτους των προσφύγων στη Μεσόγειο. Αυτή είναι τώρα η μεγάλη μάχη της εποχής μας, και όλοι πρέπει να επιλέξουν με ποια πλευρά είναι.
*Ο Α.Καλλίνικος είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο King’s College του Λονδίνου, εκδότης της επιθεώρησης «International Socialism» και μέλος της κεντρικής επιτροπής του βρετανικού SWP)
